Η καυτή αλήθεια για το Γοργοπόταμο

Του Σπύρου ΜΠΕΚΙΟΥ (Λάμπρου)* //

Η επιχείρηση πέτυχε χάρη στο επιχειρησιακό σχέδιο του Αρη και τη δράση των ΕΛΑΣιτών ανταρτών, ενώ οι Αγγλοι και οι Ζερβικοί – που λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο, τον ΕΛΑΣ και τον Αρη – επιδίωκαν το μποϊκοτάζ του σαμποτάζ!

Ο Ρόμελ, που στάλθηκε από τον Χίτλερ να σώσει το Μουσολίνι από το ρεζίλεμα, γιατί οι Αγγλοι θα τον πετούσαν από τη Λιβύη στη θάλασσα, ανέτρεψε τους Αγγλους και τους υποχρέωσε σε υποχώρηση. Ο Μουσολίνι όμως δεν τον κάλυπτε σε εφόδια και έκανε συνεχείς εκκλήσεις στον Χίτλερ να τον καλύπτει αυτός. Εφτασε στα σύνορα της Αιγύπτου και οι εκκλήσεις του δεν εισακούονταν. Εισέβαλε στην Αίγυπτο και σταμάτησε στο Ελ Αλαμέιν από έλλειψη εφοδίων. Πήγε προσωπικά ο ίδιος στο Χίτλερ και πέτυχε να γίνει δεκτή η έκκλησή του.

«Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα/ στέλνει περήφανο χαιρετισμό./ Μιας ανάστασης νέας χτυπάει καμπάνα/ μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό». (Νίκος Καρβούνης)

Η απάντηση στάλθηκε με τον ασύρματο, ότι στο εξής θα εφοδιάζεται μέσω Ελλάδας – Κρήτης. Οι Αγγλοι υπέκλεψαν το ραδιοσήμα, προς μεγάλη τους χαρά, γιατί είχαν αποφασίσει να επιτεθούν στο Ελ Αλαμέιν στις 23 Οκτώβρη. Αν στο μεταξύ ο Ρόμελ ανεφοδιαζόταν μέσω Ελλάδας κιντύνευε να αποτύχει η επίθεσή τους. Συγκροτούν αμέσως στρατιωτική αποστολή και με αξιωματικούς του μηχανικού, να τη στείλουν στην Ελλάδα να κόψει μια απ’ τις τρεις σιδηροδρομικές γέφυρες: Παπαδιάς, Ασωπού ή Γοργοπόταμου . Ο πράκτοράς τους εδώ Κουτσογιαννόπουλος (είχε αντικαταστήσει τον Μπακιρτζή, που τον κάλεσαν στο Κάιρο για υψηλότερες, εμπιστευτικότερες αποστολές) τους υποσχέθηκε να βρουν εδώ ένοπλο τμήμα υπό τον Σεφεριάδη, να βοηθήσουν στο σαμποτάζ. Το υπερεπείγον της αποστολής επέβαλε αυτή να γίνει με αεροπλάνα. Η πτώση της αποστολής έγινε στα τυφλά, στις 30 Σεπτέμβρη το βράδυ, ένοπλο τμήμα δεν υπήρχε, τα μέλη της τα περιμάζεψαν οι ΕΑΜικές οργανώσεις της περιοχής και τους εγκατέστησαν σε μια σπηλιά της Γκιώνας.

Υπαρχηγός της αποστολής ήταν ο Γουντχάουζ, πολιτικό πρόσωπο, στέλεχος της Ιντέλιντζενς Σέρβις, που είχε και πολιτικές εντολές. Διαπιστώνοντας ότι το μόνο ένοπλο τμήμα στη γύρω περιοχή ήταν ο ΕΛΑΣ, δημιούργημα του ΕΑΜ, που ψυχή και λογισμός του ήταν το ΚΚΕ, δεν προχωρεί στο σαμποτάζ. Παρ’ όλο που οι υπερδιακόσιοι αντάρτες με τον Αρη, που γύριζε τότε στα νότια της Ευρυτανίας, μπορούσαν σε τρεις – τέσσερες μέρες, να κάνουν… παρελθόν το Γοργοπόταμο , τη γέφυρα που είχαν επιλέξει. Η ανατίναξη, όμως, της γέφυρας με τον ΕΛΑΣ θα ήταν η πιο φαντασμαγορική διαφήμιση γι’ αυτόν, κάτι που ήταν διαμετρικά αντίθετο με τα σχέδιά τους (όπως αποδείχτηκαν) για την Ελλάδα. Το μόνο που τους έμεινε ήταν να αναζητήσουν το δικό τους, Ζέρβα, που αυτοί τον έβγαλαν στο βουνό, να δημιουργήσει αντάρτικο, που θα υπηρετούσε τα σχέδιά τους. Μα ο Ζέρβας δε φαινόταν ούτε ακουγόταν πουθενά.

Σε αναζήτηση του Ζέρβα
Αφού απέτυχαν να στρατολογήσουν ένοπλους επί πληρωμή, με κάποιο δάσκαλο Πιστιόλη, στέλνουν σύνδεσμο στον Κουτσογιαννόπουλο στην Αθήνα, να τους φέρει σε επαφή με το Ζέρβα. Αυτός ξέρει πού είναι γιατί συχνά – πυκνά του στέλνει λίρες. Ο σύνδεσμος από τον Κουτσογιαννόπουλο επέστρεψε στη σπηλιά της Γκιώνας την 1η Νοέμβρη! Η αδράνειά τους όλο τον Οκτώβρη έγινε με εντολή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, που το ενημέρωσαν για την κατάσταση με τον ασύρματο. Το ΣΜΑ προτίμησε να διακινδυνεύσει την επίθεση στο Ελ Αλαμέιν, παρά να συνεργαστεί με τον ΕΛΑΣ, για να μην προβάλει – διαφημίσει τον ΕΛΑΣ, δημιούργημα του πατριωτικού κόμματος, του ΚΚΕ.

Ο καιρός περνάει, το γερμανικό επιτελείο, για δικούς του λόγους, δεν αξιοποιεί το χρονικό αυτό διάστημα για εφοδιασμό της στρατιάς Ρόμελ, η επίθεση των Αγγλων έγινε, πέτυχε, η στρατιά Ρόμελ διώχτηκε από την Αίγυπτο και τώρα, για την εποχή που μιλάμε, έδινε μάχες συγκράτησής της στη Λιβύη.

Στις 2 Νοέμβρη ο Γουντχάουζ αναχωρεί για συνάντηση του Ζέρβα, στο ραντεβού που του έκλεισε ο Κουτσογιαννόπουλος, στο χωριό Αργύρια της Αρτας. Χρησιμοποιεί συνδέσμους οδηγούς που ζήτησε και του ‘δωσαν οι οργανώσεις του ΕΑΜ. Καθώς προχωρεί – τα ελληνικά του είναι άριστα – διαπιστώνει ότι και το όνομα ακόμα Ζέρβας είναι άγνωστο, ενώ και ο αέρας είναι ΕΛΑΣ και ο Αρης θρύλος. Φτάνει στη Βίνιανη Ευρυτανίας στις 5 Νοέμβρη. Μαθαίνει ότι ο Αρης κινείται στην περιοχή με υπερδιακόσιοιυς αντάρτες. Μαζί του έχει και τους τέσσερες της αποστολής με τον Κουκ, που φοβήθηκαν να πέσουν με τους οχτώ στην Γκιώνα και πέσαν έξω απ’ το Καρπενήσι στις 28 Οκτώβρη. Εφαρμόζοντας σχέδιο δικό του, της στιγμής εκείνης, βάσει γενικότερου σχεδίου του ΣΜΑ (;) γράφει στον Αρη και τον παρακαλεί να στείλει στην Γκιώνα τους τέσσερες, να συναντήσουν τους άλλους οχτώ της αποστολής, που έχουν έρθει για σαμποτάζ στη γέφυρα του Γοργοπόταμου , τον καλεί σε ραντεβού στη Βίνιανη για τις 14 Νοέμβρη και συνεχίζει το ταξίδι του.

Είμαστε στο Παπαρούσι Ευρυτανίας. Την άλλη μέρα, 6 Νοέμβρη, ο Αρης μας στέλνει, τριάντα άντρες, με κεφαλή τον Πελοπίδα, στην Γκιώνα με την εντολή: Πάτε τους τέσσερες Αγγλους να σμίξουν με τους άλλους και εξακριβώστε αν πραγματικά ετοιμάζουν σαμποτάζ – είμαι αξιωματικός του μηχανικού – βοηθείστε τους και ξανασυνεννοούμαστε. Φτάσαμε στην Γκιώνα στις 9 Νοέμβρη. Ο Τομ Μπάρνες, που είχε την ευθύνη του σαμποτάζ, με κατατοπίζει. Πραγματικά ετοίμαζαν σαμποτάζ. Συνεχίσαμε μαζί. Εκπαιδεύσαμε δώδεκα αντάρτες μας στην τοποθέτηση των εκρηκτικών πάνω σε σανιδένιο ομοίωμα βάθρου και συγκροτήσαμε τέσσερα συνεργεία. Τρεις ελασίτες στο καθένα και ένας Αγγλος στρατιώτης, απ’ αυτούς που ξέμειναν απ’ την αποχώρηση του 1941. Επικεφαλής στα τρία Αγγλοι αξιωματικοί, στο τέταρτο εγώ. Ετοιμοι τώρα περιμένουμε τον ερχομό του Αρη και του Κρις με τον Ζέρβα.

Η συνάντηση Αγγλων και ανταρτών

Ηρθαν στις 18 Νοέμβρη στο Μαυρολιθάρι. Πήγαμε και μεις. Αλλά αν και τεχνικά ήμασταν έτοιμοι, να κάνουμε το άλλο βράδυ το σαμποτάζ και παρά τις πιέσεις του Αρη: πάμε γρήγορα για τη γέφυρα όλοι ή δώστε μου τους δυναμίτες να πάω μόνος μου, δεν ξεκινήσαμε παρά στις 23 Νοέμβρη. Ολες αυτές τις μέρες γίνονταν κρυφοκουβέντες των Αγγλων με το Ζέρβα και με τον ασύρματο με τα ΣΜΑ. Τι λέγανε; Το φανερώνει το έργο του Ζέρβα κατά την κάθοδο προς την Γκιώνα και οι ενέργειές τους στην επιχείρηση. Ο Ζέρβας κατεβαίνοντας διέδιδε σε όλα τα χωριά ότι «πάνε για επιχειρήσεις στη σιδηροδρομική γραμμή και τις γέφυρες, κι ας ήξερε ότι κυκλοφορούσαν ακόμα Ιταλοί υπήκοοι και θα το ‘λεγαν στους Ιταλούς. Οπως και έγινε και βρήκαμε αρχή πρόσθετης οχύρωσης. Τις συζητήσεις με τον ασύρματο θα τις δούμε στις ενέργειές του, στην πράξη…

Επιτέλους ξεκινήσαμε. Εκατόν πενήντα πέντε άντρες του ΕΛΑΣ και 50 άντρες, του Ζέρβα συμπεριλαμβανομένου («Ακρόπολις» 31-12-1949). Φτάσαμε στο Πριόνι του Χοντρογιάννη στην Οίτη, πάνω από τη γέφυρα. Η άλλη μέρα αφιερώθηκε σε επιτόπου αναγνωρίσεις κλπ. Στις 25 Νοέμβρη κατεβήκαμε όλοι στη θέση Πλακωτό, θέση εκκίνησης για τη γέφυρα.

Το σχέδιο του Αρη
Το σχέδιο επιχείρησης που πρότεινε ο Ζέρβας αν εφαρμοζόταν θα τσάκιζε τα τμήματά μας. Από θαύμα θα γλίτωναν όσοι το κατώρθωναν. Το σχέδιο Αρη πρόβλεπε: 60 άντρες του ΕΛΑΣ θα χτυπούσαν το δεξιό – νότιο, γερά οχυρωμένο, άκρο της γέφυρας, που το κρατούσαν 100 – 110 Ιταλοί. 20 άντρες του Ζέρβα θα χτυπούσαν το αριστερό – βόρειο, εντελώς ανοχύρωτο, άκρο που το κρατούσαν 30 περίπου Ιταλοί. 15 άντρες του ΕΛΑΣ θα πήγαιναν 600 περίπου μέτρα βόρεια της γέφυρας για πλαγιοφυλακή. Μαζί τους ένας αξιωματικός σαμποτέρ με ένα βοηθό για να κόψει τα τηλεφωνικά σύρματα και να υπονομεύσει τη γραμμή για να σταματήσει ενδεχόμενο τρένο ενίσχυσης των αμυνομένων. Αλλοι 15 άντρες του ΕΛΑΣ θα πήγαιναν νότια, ενισχυμένοι με σαμποτέρ. 15 άντρες του ΕΛΑΣ θα πήγαιναν πίσω από τη γέφυρα, στο δρόμο προς τη Λαμία. 12 άντρες του Ζέρβα θα πήγαιναν στα πλάγια των Ιταλών του νότιου άκρου, νοτιότερα για να πυροβολούν, στάσιμοι, τους Ιταλούς. 8 άντρες του Ζέρβα με το Μυριδάκη θα πήγαιναν να εξουδετερώσουν το πιθανό πολυβόλο, στον όχθο του ποταμού, πιο πάνω από τη γέφυρα, που αν υπήρχε θα θέριζε από τις πλάτες τους 60 ΕΛΑΣίτες που θα χτυπούσαν τους οχυρωμένους Ιταλούς στο νότιο άκρο της γέφυρας. Αν δεν υπήρχε πολυβόλο έπρεπε να ενισχύσουν τους 60 ΕΛΑΣίτες στο χτύπημα του νότιου άκρου. 30 άντρες του ΕΛΑΣ θα έμεναν εφεδρεία στο Σταθμό Διοίκησης. Η επίθεση έπρεπε να γίνει λίγο πριν τα μεσάνυχτα, στις έντεκα και δέκα ακριβώς, ταυτόχρονα από όλα τα τμήματα.

Το πρόβλημα της γλώσσας – εγώ δεν ήξερα αγγλικά και οι τρεις Αγγλοι των συνεργείων ανατίναξης της γέφυρας δεν ήξεραν ελληνικά – οδήγησε τον Αρη σε μια αλλαγή. Αλλαξα θέση με το λοχαγό Αρθουρ, σαμποτέρ στη βόρεια πλαγιοφυλακή, όπου ανέλαβα και τη διοίκηση των 15 ΕΛΑΣιτών. Ο βοηθός του Αρθουρ Θέμις Μαρίνος, της αγγλικής αποστολής, έγινε δικός μου βοηθός. Τους δυναμίτες για το κόψιμο της σιδηροδρομικής γραμμής τους είχε αυτός.

Η επιχείρηση και τα παρεπόμενα…

Με πολύ συντομία τώρα η περιγραφή της επίθεσης και καταστροφής της γέφυρας.

Στην ώρα τους κόπηκαν τα τηλέφωνα κι έγινε επίθεση. Οι 60 ΕΛΑΣίτες σε 18 λεπτά ακριβώς κατέλαβαν το οχυρωμένο νότιο άκρο της γέφυρας. Οι 20 άντρες του Ζέρβα που πήγαν για το βόρειο άκρο της γέφυρας, με τις πρώτες τουφεκιές εγκατέλειψαν τους επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς, Σ. Παπαχρήστου και Λ. Πετροπουλάκη (αμέτοχους στο σχεδιαζόμενο μποϊκοτάζ του σαμποτάζ) κι έτρεξαν τον ανήφορο, προς το Σταθμό Διοίκησης, φωνάζοντας: «Οι Ιταλοί πήραν ενισχύσεις, μας έκαναν αντεπίθεση και μας κυνηγάνε κάνοντας κυκλωτική κίνηση προς το Σταθμό Διοίκησης!!». Ο Ζέρβας… οργίζεται, βλασφημεί και… απειλεί: «Χαθήκατε έτσι; σαν τις άβγαλτες κοπέλες, μέσα στο σκοτάδι, αντί να μείνετε εκεί να σκοτωθείτε ως τον τελευταίο! Βρε θα σας κρεμάσω όλους!…» και συνεχίζει βλασφημώντας και απειλώντας… όπως γράφει ο ίδιος στα «απόρρητα έγγραφά μου» στην «Ακρόπολη» αρχές Γενάρη 1950. Δε χάνει όμως καιρό και ζητάει το σαλπιγκτή, λέγοντας στον Αρη ότι πρέπει να διατάξουν υποχώρηση, αν και το δεξιό ήταν στα χέρια μας.

Ο Αρης διατάζει αμέσως την εφεδρεία να καταλάβει το αριστερό άκρο, πράγμα που έγινε. Οι Αγγλοι σαμποτέρ όμως αρνούνται να κατεβούν να βάλουν τα εκρηκτικά, γιατί λέει «ακούονται ακόμα τουφεκιές!!!». Μόνο που δε χειροδίκησε ο Αρης, και οι σαμποτέρ κατέβηκαν και η γέφυρα έγινε κομμάτια.

…Και άλλα παρατράγουδα

Στη βόρεια πλαγιοφυλακή, αφού κόψαμε τα τηλεφωνικά σύρματα, κατεβήκαμε με τον Μαρίνο στις γραμμές του τρένου να βάλουμε τα εκρηκτικά. Ο Μαρίνος όμως, που τα είχε, μου δίνει για τη μια μόνο ράγια. Οσο κι αν επέμεινα, δε μου έδωσε και για την άλλη κι ας είχαμε ετοιμάσει με τον Τομ Μπάρνες και για τη δεύτερη ράγια, γιατί μόνο τότε σταματάει το τρένο. Με τη χαλοή από τις φωνές των υποχωρούντων ζερβικών «σκίστηκε» να με πείσει να υποχωρήσουμε, γιατί και οι άλλοι υποχώρησαν από τη γέφυρα. Κι όταν φάνηκαν οι ενισχύσεις που πήγαιναν με αυτοκίνητα απ’ τη Λαμία στο Λιανοκλάδι να τις φέρουν με τρένο στη γέφυρα και πάλι – για να μη γίνει… σπατάλη!!! – δε μου ‘δωσε δυναμίτες και για τη δεύτερη ράγια. Η ζήτησή μου αυτή έγινε αφορμή να μάθω ότι ο Μαρίνος βρήκε την ευκαιρία και έβγαλε κι αυτούς που είχαμε βάλει! Ευτυχώς δεν τους αποσύνδεσε και τους ξανάβαλα. Πού να πάρω απόφαση να τους αρπάξω με το ζόρι! Σχεδόν παιδί ήμουνα, μόλις συμπλήρωσα τα 23. Την αφαίρεση και επανατοποθέτηση των εκρηκτικών την αναφέρει και ο Ζέρβας στα «απόρρητα έγγραφά του».

Οταν έφτασε το τρένο, σταμάτησε βέβαια και κατέβασε ένα τμήμα Ιταλών, με τους οποίους αρχίσαμε να χτυπιούμαστε, οι της πλαγιοφυλακής – ο Μαρίνος έκανε φτερά και εξαφανίστηκε – και σε λίγο με μια μανούβρα πίσω – μπρος πέρασε και τράβηξε για τη γέφυρα, η οποία στο μεταξύ είχε γίνει παρελθόν.

Εμπόδια Αγγλων και Ζερβικών

Οι 12 κρύφτηκαν κάπου και δεν πήγαν στον προορισμό τους, γιατί λέει: δεν πίστευαν ότι θα καταλάβουμε τη γέφυρα και να μην κιντυνέψουν άδικα!! Ο Μυριδάκης με τους 8, άφησε το πολυβόλο – αν υπήρχε – να θερίσει τους 50 ΕΛΑΣίτες που επιτίθονταν στο νότιο άκρο της γέφυρας, και χώθηκε σε ένα νεροφάγωμα… Κι όχι μόνο αυτό. Κατακράτησε και τις ψαλίδες πού ‘πρεπε να δώσει στους 60 του ΕΛΑΣ να κόψουν τα κανονικά συρματοπλέγματα οχύρωσης(!) και να μην καθηλωθούν εκεί και τους θερίσουν τα ιταλικά πολυβόλα. Κι ακόμα, κατακράτησε και τις φωτοβολίδες που ‘πρεπε να ριχτούν στις διάφορες φάσεις της επιχείρησης…

Δε χρειάζεται πολλή σκέψη για να διαπιστωθούν, απ’ τα τόσο φανερά γεγονότα, οι σκοποί των Εγγλέζων, το μίσος τους κατά του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, το έργο του δουλικού τους Ζέρβα, που για να ‘ρθει με κάποια δύναμη στα χωριά που θα περνούσε, περιμάζεψε όσους περιτριγύριζαν τα πεδία αφειδών ρίψεων απ’ τους Αγγλους, για «να πάνε σε ένα μακρινό πεδίο ρίψεων», όπως γράφει ο ίδιος. Σίγουρος δε, όπως και οι Αγγλοι, για την επιτυχία του μποϊκοτάζ του σαμποτάζ και, συνεπώς, το ρεζίλεμα του ΕΛΑΣ και του Αρη, προετοίμαζε με τον ταγματάρχη Παπανικολάου στο Μαυρολιθάρι και μερικά «σοβαρότερα» πρόσωπα στη Λαμία, την παραμονή του στη Ρούμελη, που θα «περιέρχονταν» για να αναθαρρήσει ο λαός!! Αλλά οι λογαριασμοί ήταν «χωρίς τον ξενοδόχο: Τον ΕΛΑΣ και τον Αρη!»

Να και οι Γερμανοί, ενισχυτές για την ώρα, αργότερα συνεργάτες – διαφημιστές του Ζέρβα (κι ας ήξεραν την αλήθεια), για την ανατίναξη του Γοργοπόταμου επικήρυξαν τον Ζέρβα με 500 εκατομμύρια (Στ. Σαράφης «Ο ΕΛΑΣ»)!!!
* Ο Σπ. Μπέκιος (Λάμπρος) ήταν από τους βασικούς πρωταγωνιστές στη μάχη του Γοργοπόταμου.

Πηγή: Ριζοσπάστης