Η νικηφόρα απεργία των χαλυβουργών το 1962

erodotos

Φωτογραφία του 1962, από την πρώτη μέρα της απεργίας πείνας των χαλυβουργών

«Πώς δενότανε τ’ ατσάλι»

«Στο εργοστάσιο της Ελληνικής Χαλυβουργίας το ατσάλι που παράγεται έχει μέσα του κάτι από τη δύναμη του εργάτη. Το κακό είναι πως αυτή τη δύναμη τη χάνει για πάντα ο εργάτης.
Μπροστά στην άγρια λάμψη του φούρνου ή του αναλυωτού ατσαλιού βλέπεις την ένταση που βάζει ο μεταλλουργός, να σκληραίνει το πρόσωπό του, να στεγνώνει το κορμί του. Οι φούρνοι τήξεως μετάλλου που καίνε σε 2.000 βαθμούς βγάζουν μια ζεματιστή ακτινοβολία που κόβει την ανάσα…Οι εργάτες ζουν μέσα σ’ αυτή την κόλαση» (Ρεπορτάζ της «Αυγής» – όργανο τότε της ΕΔΑ – στις 21/2/1953).
Με τον ιδρώτα και το αίμα των εργατών έδενε στην κυριολεξία το ατσάλι στα εργοστάσια χαλυβουργίας της Ελευσίνας, που, μόνο στο διάστημα 1956 – 1963, μέτρησαν 15 νεκρούς και πολλαπλάσιους τραυματίες από εργατικά «ατυχήματα» (εργοδοτικά εγκλήματα):¹
«Κανονισμός μέτρων ασφαλείας, εσωτερικός κανονισμός συνθέσεως του προσωπικού, όροι υγιεινής, εφαρμογή κλαδικών συμβάσεων, εφαρμογή εργατικών νόμων είναι άγνωστα για τους εργοδότες των χαλυβουργικών εργοστασίων, ενώ οι πόρτες των βιομηχανικών αυτών συγκροτημάτων ανοίγουν συνέχεια για να εξέλθουν με φορεία ή καμιόνια οι τραυματίες ή οι νεκροί της μάχης με τις μηχανές για το τριπλασίασμα της παραγωγής».²
Πέρα από τις «εκπτώσεις» στα μέτρα ασφαλείας, βασική αιτία των ατυχημάτων υπήρξε η εντατικοποίηση της δουλειάς. Προκειμένου να λάβουν το βασικό μισθό εντός του 8ώρου οι εργάτες υποχρεώνονταν να πιάσουν μια συγκεκριμένη παραγωγή. Αν ο μισθός ή ο χρόνος δεν έφτανε (και σπάνια έφτανε) οι χαλυβουργοί αναγκάζονταν να δουλέψουν παραπάνω αμειβόμενοι με το κομμάτι. Ετσι πολύ συχνά οι εργάτες κατέληγαν να κάνουν σχεδόν δύο μεροκάματα σε μια μέρα (από άποψη παραγωγής), αλλά να αμείβονται μόλις το ενάμισι.
Την εργοδοτική εκμετάλλευση συμπλήρωνε η τρομοκρατία στους χώρους δουλειάς: ομαδικές απολύσεις, λοκ-άουτ, παύσεις συνδικαλιστών, κ.ο.κ. Μόνο την περίοδο 1956 – 1963 απολύθηκαν περισσότερα από 100 συνδικαλιστικά στελέχη στη χαλυβουργία της Ελευσίνας, μεταξύ αυτών, πέντε πρόεδροι και γραμματείς συνδικάτων.

Η απεργία του 1957: Η πρώτη μάχη

Η πρώτη μεγάλη μάχη των εργατών της Ελληνικής Χαλυβουργίας δόθηκε το 1957 με κύριο αίτημα την αύξηση των μισθών. Η απεργία, που κράτησε 9 μέρες, αντιμετωπίστηκε από την εργοδοσία με πρωτόγνωρη τρομοκρατία και ομαδικές απολύσεις. Οι απεργοί δεν άντεξαν, λύγισαν και γύρισαν στην εργασία τους ηττημένοι:
«Περάσανε από τότε πέντε χρόνια σκληρής δοκιμασίας, λέει ο χαλυβουργός Χριστόδουλος Καραθίσης, πατέρας πέντε παιδιών. Πέντε χρόνια σιωπής και άγχους. Ο ένας φοβόταν να κοιτάξει τον άλλον. Ο καθένας όμως έτρεφε μέσα του την αγανάκτηση και περίμενε την ώρα να δώσει τη δεύτερη μάχη, τη νικηφόρα».³Αυτή θα ερχόταν το 1962.
Στο διάστημα που μεσολάβησε η εκμετάλλευση των εργατών οξύνθηκε ακόμη περισσότερο. Η παραγωγικότητα αυξήθηκε (μέσα σε 3 χρόνια, από το 1959 έως το 1962, η παραγωγή αυξήθηκε από 50 σε 80 χιλιάδες τόνους – πάνω από 50%), ενώ οι αποδοχές των εργαζομένων μειώθηκαν (αφού η εταιρεία κατάργησε ταυτόχρονα το επίδομα παραγωγής).
Βεβαίως, από την τελευταία απεργία, είχε επέλθει μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά το συσχετισμό δυνάμεων στο συνδικαλιστικό κίνημα της περιοχής. Το 1962 το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνας ήταν ένα από τα τρία ΕΚ πανελλαδικά στα οποία είχαν τεθεί επικεφαλής οι δυνάμεις του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος (του ΔΣΚ: της συνδικαλιστικής κίνησης της ΕΔΑ, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιζαν οι κομμουνιστές εργάτες).

Η απεργία του 1962: Η μεγάλη σύγκρουση

Το πρώτο δεκαήμερο, λοιπόν, του Οκτώβρη του 1962 οι εργαζόμενοι της Ελληνικής Χαλυβουργίας κατέβηκαν σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις με βασικό αίτημα την αναπροσαρμογή των αποδοχών τους. Η εταιρεία, έχοντας πίσω της την εμπειρία του 1957, έβαλε μπρος τις γνωστές και δοκιμασμένες στην πράξη μεθόδους τρομοκράτησης των εργατών. Κήρυξε επαναλαμβανόμενα λοκ-άουτ, ενώ απέλυσε συνολικά 42 εργαζομένους. «Ξέχασε», όμως, «να υπολογίσει ότι κάθε μέρα που περνά ο εργάτης αποκτά όλο και μεγαλύτερη συνείδηση της δυνάμεώς του».
Οι χαλυβουργοί ήταν αποφασισμένοι να μη δεχτούν επανάληψη της ήττας του 1957. Στην επίθεση της εργοδοσίας απάντησαν με ένταση του αγώνα: συνεχόμενες στάσεις εργασίας, συγκεντρώσεις, πορείες, κ.ο.κ. Στο αίτημα για αυξήσεις στους μισθούς προστέθηκε τώρα και το αίτημα για επαναπρόσληψη των απολυμένων συναδέλφων τους. Ολα τα μέσα που επιστράτευσε η εργοδοσία δεν στάθηκαν ικανά να ραγίσουν το αρραγές μέτωπο των 600 αγωνιζόμενων εργατών.
Οι χαλυβουργοί όμως δεν ήταν μόνοι τους. Από την αρχή κιόλας του αγώνα τους, τόσο το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνας, αλλά και σύσσωμα τα 17 σωματεία της δύναμής του, στάθηκαν στο πλευρό τους, με κοινές κινητοποιήσεις και άλλες εκδηλώσεις ταξικής αλληλεγγύης. Πραγματοποιήθηκε πανεργατική συγκέντρωση, ενώ οι οικοδόμοι (η «εμπροσθοφυλακή» τότε του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος) κατέβηκαν σε 24ωρη απεργία συμπαράστασης.
Στις 3 Δεκεμβρίου οι χαλυβουργοί κατέφυγαν στον απεγνωσμένο αγώνα της απεργίας πείνας: «Ζωή ή θάνατος φώναξαν στη γενική συνέλευσή τους…και κλείσθηκαν στις αίθουσες του Εργατικού Κέντρου».
Στο μεταξύ, η ταξική αλληλεγγύη λάμβανε ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Μόνο κατά τη διάρκεια της 8ήμερης απεργίας πείνας στάλθηκαν στους χαλυβουργούς 420 τηλεγραφήματα συμπαράστασης εργατοϋπαλληλικών και άλλων οργανώσεων. Ερανοι πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των εργατών και των αγροτών απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας για την οικονομική ενίσχυση του αγώνα τους και των δοκιμαζόμενων οικογενειών τους.
Οι επαγγελματοβιοτέχνες της Ελευσίνας κήρυξαν 24ωρο κλείσιμο των καταστημάτων τους, οι λιμενεργάτες εξήγγειλαν επίσης απεργία πείνας σε συμπαράσταση των εργατών της Ελληνικής Χαλυβουργίας, οι εργαζόμενοι του παραρτήματος της εταιρείας στο Μοσχάτο κατέλαβαν τις εγκαταστάσεις της για μέρες, κ.ο.κ.

Η εργοδοσία υποχωρεί: Νίκη των χαλυβουργών

Επειτα από 2 μήνες κινητοποιήσεων και αντιμέτωπη με την ανυποχώρητη στάση των απεργών, αλλά και την ταξική αλληλεγγύη χιλιάδων άλλων εργατών, η εργοδοσία αναγκάστηκε τελικά στις 10 Δεκεμβρίου να παραδώσει τα όπλα. Η νίκη των χαλυβουργών ήταν πλήρης: «Φρύαξε η διεύθυνση της εταιρείας αλλά δεν μπορούσε πια να κάνει αλλιώς. Αντιμετώπιζε την εξέγερση μιας πόλεως. Υποχώρησε και δέχτηκε τα αιτήματα των χαλυβουργών. Δέχτηκε την επαναπρόσληψη των απολυθέντων, την αύξηση των ημερομισθίων, την καταβολή των ημερομισθίων του λοκ-άουτ και την καταβολή του δώρου των εορτών χωρίς περικοπή των ημερών της απεργίας και του λοκ-άουτ».
Η νίκη τους έγινε νίκη της εργατικής τάξης συνολικά.
«Δευτέρα, ώρα 3.30 μ.μ. Η φωνή του προέδρου του εργατικού κέντρου κ. Τάχα ακούγεται συγκινητική από το μικρόφωνο. “Συνάδελφοι, ο μεγαλειώδης αγώνας σας στέφθηκε από επιτυχία. Νικήσατε. Ζήτω οι εργάτες. Ζήτω η ενότητά τους”. Οι απεργοί που είναι ξαπλωμένοι αναταράζονται από την ξαφνική είδηση και με κόπο προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους. Ζαλισμένοι και τρικλίζοντας, αγκαλιάζονται, φιλιούνται, κλαίνε…
Η είδηση της νίκης των απεργών μεταδόθηκε αστραπιαία από την μια στην άλλη άκρη της Ελευσίνας. Από παντού, ο κόσμος, εργάτες, υπάλληλοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά κατευθύνονται προς το εργατικό κέντρο. Στις 5 η ώρα η οδός Χαριλάου, που βρίσκεται το εργατικό κέντρο, “πήζει” από χιλιάδες Ελευσίνιους, που χειροκροτούν συγκινημένοι τους απεργούς.
Οι απεργοί αναχωρούν για τα σπίτια τους…κατά μήκος του κεντρικού δρόμου της Ελευσίνας και στην πλατεία της πόλεως το πλήθος τους χειροκροτεί και ζητωκραυγάζει. Ζήτω οι χαλυβουργοί…»
Πέντε δεκαετίες αργότερα, οι εργάτες της Ελληνικής Χαλυβουργίας δίνουν και πάλι τη μάχη από τις επάλξεις του αγώνα. Η εκμετάλλευση του ιδρώτα τους, η ιδιοποίηση του πλούτου που παράγουν δεν σταμάτησε ποτέ να τους στερεί το δικαίωμα σε μια καλύτερη ζωή. Αλλωστε, αυτό αποτελεί αναπόσπαστο και διαχρονικό στοιχείο του καπιταλισμού. Οπως διαχρονικό είναι και το στοιχείο της ταξικής πάλης και της ταξικής αλληλεγγύης. Η εργατική τάξη έχει ιστορική πείρα. Η σημερινή απεργία των χαλυβουργών μπορεί και πρέπει να προστεθεί ως παρακαταθήκη στους αγώνες που έχει η εργατική τάξη μπροστά της. Μέχρι την τελική νίκη!
Παραπομπές:
1. «Αυγή» 31/5/1963 και 20/11/1963
2. «Αυγή» 3/9/1964
3. Ολες οι παραπομπές από δω και πέρα από την «Αυγή» 11 και 12/12/1962

Του Αναστάση ΓΚΙΚΑ
Δρ. Πολιτικών Επιστημών, Συνεργάτη του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ