Η στρατηγική του helicopter money και οι αξιότιμοι τραπεζίτες...

Kαθημερινή


ZEZA ZHKOY

Οι ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες έχουν διαθέσει τρισεκατομμύρια δολάρια για την ενίσχυση των οικονομιών τους. Ομως, οι δυσοίωνες ενδείξεις από το μέτωπο της αγοράς εργασίας υποδαυλίζουν τις ανησυχίες ολόκληρου του κόσμου. Το ρίσκο μιας νέας επιδείνωσης είναι εφιαλτικό, τη στιγμή που οι πόροι που διαθέτουν οι κυβερνήσεις είτε από φορολογικά έσοδα είτε από δανεικά πλησιάζουν τα όριά τους και καταφεύγουν στις μαζικές πωλήσεις κρατικών τίτλων. Οταν οι στρατιές των ανέργων συνεχίζουν να αυξάνονται, υπάρχει έκδηλη ανησυχία σε όλους τους λαούς. Η αντιμετώπιση της κρίσης έγινε με γενναία μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής και με τον πακτωλό τρισεκατομμυρίων δολαρίων που έριξαν οι κεντρικές τράπεζες στο τραπεζικό σύστημα για τη διάσωση των τραπεζών.
Γι’ αυτόν τον λόγο η ομιλία του Mπεν Mπερνάνκι στην ετήσια σύνοδο της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) που πραγματοποιείται σήμερα στo Jackson Hole του Κάνσας, δηλαδή η «γλώσσα» με την οποία ο Aμερικανός κεντρικός τραπεζίτης θα μεταφέρει το μήνυμά του προς τους καταναλωτές και επιχειρήσεις για την αμερικανική οικονομία, την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και την ανεργία, προσλαμβάνει εξαιρετικά βαρύνουσα σημασία.
Τα «απύθμενα» προβλήματα των οικονομιών δεν έχουν τέλος, καθώς οι εμπορικές τράπεζες δεν έχουν επαναλάβει ακόμη τη δανειακή τροφοδότηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Και με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς να επιπλέουν ήδη σε πελάγη χρεών, ουδείς μπορεί να επαναπαύεται με τη σκέψη ότι θα μπορούν να δανείζονται περισσότερα με τα μηδενικά επιτόκια και το «τζάμπα» χρήμα. Εχουν συμπληρωθεί δύο χρόνια από το χρηματοπιστωτικό κραχ και το δίχτυ που περιέβαλλε με προστασία και ασφάλεια τις οικονομίες έχει φθαρεί θανάσιμα.
Οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Ευρωζώνης και της Βρετανίας, αφού εξήντλησαν το οπλοστάσιό τους με τα συμβατικά όπλα, πήραν πρόσθετα ανορθόδοξα μέτρα τυπώνοντας νέο χρήμα για να σώσουν τις οικονομίες. Δηλαδή εφήρμοσαν τη στρατηγική του helicopter money για την αντιμετώπιση της χειρότερης ύφεσης από το 1930. Η ρήση helicopter money αποδίδεται στον σημαντικό διανοητή της οικονομικής επιστήμης Μίλτον Φρίντμαν, πατέρα του μονεταρισμού, που δημιούργησε τη διάσημη Σχολή του Σικάγου και το 1976 έλαβε το Νομπέλ Οικονομίας. Και χρησιμοποιήθηκε λεκτικά από τον Μπεν Μπερνάνκι, που αποκαλείται helicopter Ben.
Πάντως, η στρατηγική αυτή δεν απέδωσε όταν εφαρμόστηκε στην Ιαπωνία τη «μαύρη δεκαετία» του 1990. Μια πολιτική που αυξάνει ποσοτικά την προσφορά χρήματος (quantitative easing) και που οδηγεί αναπόφευκτα στη μετατροπή του χρέους σε ρευστό (δηλαδή στη διαβόητη πολιτική του monetizing the debt).
Η Fed έχει εκτυπώσει αφειδώς -και χωρίς όρια- νέο χρήμα. Η Τράπεζα της Αγγλίας είναι η πρώτη ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα που χρησιμοποίησε τη quantitative easing (ποσοτική χαλάρωση). Φαντασθείτε το μέγεθος της αποτυχίας όταν ήδη έχουν παρέλθει τρία χρόνια κρίσης και οι κεντρικοί τραπεζίτες εξακολουθούν και ρίχνουν χρήμα στο τραπεζικό σύστημα. Και η κατάσταση γίνεται απελπιστική, καθώς βρίσκεται σε έξαρση το «σύνδρομο της ανεργίας». Τα 15 εκατ. άνεργων Αμερικανών αποτελούν βαθιά πληγή και ντροπή για την Αμερική.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες της Δύσης δεν ελέγχουν πλέον τη ρευστότητα του παγκόσμιου συστήματος. Μπορούν να δώσουν αφειδώς ρευστότητα στο σύστημα (και το κάνουν). Αλλά η έξοδος κινδύνου από τη στρατηγική αυτή κρύβει πολλές παγίδες. Οι «ειδικοί» αναγνωρίζουν τον κίνδυνο. Αλλά, όλοι έχουν αυτοπαγιδευτεί...
Οι κυβερνητικές δαπάνες έχουν εκτοξευτεί στα ύψη. Ο πληθωρισμός «τσιμπάει», ιδιαίτερα στις τιμές των τροφίμων. Επιπλέον, εντείνεται η ανησυχία των κεντρικών τραπεζιτών σχετικά με τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της ποσοτικής χαλάρωσης και κυρίως για την πιθανότητα η ποσοτική χαλάρωση να τροφοδοτεί μία ακόμα οικονομική «φούσκα» λόγω ρευστότητας. Ομως, οι κεντρικές τράπεζες θα θελήσουν να αποδεσμευτούν από την ποσοτική χαλάρωση και να σταματήσουν να τυπώνουν χρήμα για να χρηματοδοτήσουν την αγορά κρατικών ομολόγων. Αν όμως συμβεί αυτό, ο ιδιωτικός τομέας θα είναι εκείνος που θα κληθεί να επωμιστεί το βάρος της χρηματοδότησης των κρατικών ελλειμμάτων. Αυτό είναι ένα βάρος που μπορεί μεν μέχρι στιγμής να απέφυγαν, είναι όμως μεγάλο.