redfly planet
Άρθρο του Alan Woods
Δύο δεκαετίες έχουν περάσει από τότε που ο Francis Fukuyama δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος», ανακηρύσσοντας έτσι τον οριστικό θρίαμβο της οικονομίας της αγοράς και της αστικής δημοκρατίας. Η ιδέα αυτή φάνηκε να επιβεβαιώνεται από τα σχεδόν 20 χρόνια καλπάζουσας ανόδου των αγορών, αλλά και την σχεδόν αδιάκοπη οικονομική ανάπτυξη. Οι πολιτικοί, οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι μάνατζερς της Wall Street ήταν πεπεισμένοι ότι είχαν εξημέρωσει τελικά τον οικονομικό κύκλο της ανάπτυξης και της υφέσης.
Τώρα, δύο δεκαετίες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, δεν έχει μείνει ούτε ο θεμέλιος λίθος των αυταπατών που καλλιέργησε όλα αυτά τα χρόνια η αστική τάξη, αφού πλέον ο κόσμος βιώνει τη βαθύτερη κρίση από τη δεκαετία του 1930. Αντιμέτωποι, λοιπόν, με μια καταστροφική κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα, οι αστοί των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας βρίσκονται σε κατάσταση πανικού. Αυτό που χαρακτηρίζει πολύ γλαφυρά την παρούσα κατάσταση είναι τα λόγια του Τρότσκι στη δεκαετία του 1930, όταν δήλωσε ότι η αστική τάξη «τρέχει στην καταστροφή με τα μάτια της κλειστά» και μοιάζουν σαν να έχουν γραφτεί χθες.
Για τα τελευταία είκοσι χρόνια οι αστοί οικονομολόγοι καυχιόνταν ότι δεν θα υπήρχε πια ανάπτυξη και ύφεση, ότι ο κύκλος είχε καταργηθεί. Αυτό που είναι πράγματι γεγονός, είναι ότι για δεκαετίες, οι αστοί οικονομολόγοι ποτέ δεν προέβλεψαν μια ανάπτυξη και ποτέ δεν προέβλεψαν μια ύφεση, είχαν απλώς επεξεργαστεί μια «θαυμάσια» νέα θεωρία που ονομάζεται «μοντέλο της αποτελεσματικής αγοράς». Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τίποτα νέο σε αυτήν, αφού ταυτίζεται με παλαιότερη θεωρία η οποία δήλωνε ότι «από μόνη της η αγορά θα λύσει τα πάντα, θα ισορροπήσει αυτόματα. Όσο η κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει, αργά ή γρήγορα όλα θα πάνε καλά». Ο John Maynard Keynes όμως, έδωσε την περίφημη απάντηση για την θεωρία αυτή: « Αργά ή γρήγορα, θα είμαστε όλοι νεκροί ».
Κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι ο καπιταλισμός έχει πλέον εξαντλήσει τις δυνατότητές ανάπτυξης του. Έτσι αντί για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της επιστήμης και της τεχνολογίας, παρατηρούμε την όλο και μεγαλύτερη υποβάθμιση και την σταθερή υπονόμευση τους. Οι παραγωγικές δυνάμεις είναι στάσιμες, τα εργοστάσια κλείνουν σαν να ήταν σπιρτόκουτα, ενώ εκατομμύρια εργάτες έχουν μείνει χωρίς δουλειά. Όλα αυτά είναι συμπτώματα που δείχνουν ότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σε παγκόσμια κλίμακα ασφυκτιά μέσα στα στενά όρια της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους έθνους.
Αυτή είναι και η θεμελιώδης αιτία για την παρούσα κρίση, η οποία έχει αποκαλύψει τη χρεοκοπία του καπιταλισμού με την πιο κυριολεκτική έννοια της λέξης. Τα δεινά της Ιρλανδίας και της Ελλάδας παρέχουν την απτή επιβεβαίωση της νοσηρής κατάστασης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Αύριο, η κρίση θα εξαπλωθεί σε Πορτογαλία και Ισπανία, αλλά και η Βρετανία και η Ιταλία δεν είναι μακριά . Ενώ η Γαλλία, η Γερμανία και η Αυστρία θα τους ακολουθήσουν αδυσώπητα σε αυτήν την πτωτική πορεία.
Οι αστοί οικονομολόγοι και πολιτικοί και πάνω απ’ ολους οι ρεφορμιστές, αναζητούν απεγνωσμένα κάποια λύση για να βγούμε από αυτή την κρίση. Βλέπουν την ανάκαμψη του οικονομικού κύκλου, ως μόνη σωτηρία. Οι "ηγέτες" της εργατικής τάξης, οι εργατοπάτερες των συνδικάτων και οι Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες πιστεύουν ότι αυτή η κρίση είναι κάτι προσωρινό. Φαντάζονται ότι μπορεί να λυθεί με ορισμένες προσαρμογές στο υπάρχον σύστημα, που το μόνο που χρειάζεται είναι περισσότερος έλεγχος και ρύθμιση, και ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην προηγούμενη κατάσταση. Αλλά αυτή η κρίση δεν είναι μια φυσιολογική κρίση, δεν είναι προσωρινή. Αποτελεί ένα θεμελιώδες σημείο καμπής, το σημείο στο οποίο ο καπιταλισμός έχει φτάσει σε ένα ιστορικό αδιέξοδο. Το καλύτερο που μπορεί να αναμένεται είναι μια ελαφρά ανάκαμψη, η οποία θα συνοδεύεται από υψηλά ποσοστά ανεργίας και από μια μακρά περίοδο λιτότητας, περικοπών και της πτώσης του βιοτικού επιπέδου.
Ο Μαρξισμός είναι κατά κύριο λόγο μια φιλοσοφία και μια κοσμοαντίληψη. Στα φιλοσοφικά γραπτά του Μαρξ και του Ένγκελς δεν βρίσκουμε ένα κλειστό φιλοσοφικό σύστημα, αλλά μια σειρά λαμπρών ιδεών και υποδείξεων, οι οποίες, αν αναπτυχθούν, θα παρέχουν μια πολύτιμη προσθήκη στο μεθοδολογικό οπλοστάσιο της επιστήμης.
Πουθενά η κρίση της αστικής ιδεολογίας δεν είναι σαφέστερη από ό, τι στη σφαίρα της φιλοσοφίας. Στα πρώιμα στάδια της, όταν η αστική τάξη ήταν πρόοδευτική, ήταν σε θέση να παράγει μεγάλους διανοητές όπως : ο Χομπς και ο Λοκ, ο Καντ και ο Χέγκελ. Αλλά στην εποχή αυτή της γεροντικής της άνοιας, η αστική τάξη είναι ανίκανη να παράγει μεγάλες ιδέες. Στην πραγματικότητα, δεν είναι σε θέση να παράξει καμμία ιδέα.
Δεδομένου ότι η σύγχρονη αστική τάξη είναι ανίκανη για τολμηρές γενικεύσεις, αρνείται την ίδια την έννοια της ιδεολογίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μετάμοντερνιστές συζήτουν για το «τέλος της ιδεολογίας». Αρνούνται την έννοια της προόδου απλώς και μόνο επειδή στον καπιταλισμό περαιτέρω πρόοδος δεν είναι δυνατή. Ο Ένγκελς έγραψε κάποτε: «Η Φιλοσοφία και η μελέτη του πραγματικού κόσμου έχουν την ίδια σχέση η μία με την άλλη, όπως ο αυνανισμός με τη σεξουαλική επαφή». Η σύγχρονη αστική φιλοσοφία προτιμά την πρώτη απο τη δεύτερη. Στην εμμονή της για την καταπολέμηση του Μαρξισμού, έχει σύρει τη φιλοσοφία πίσω στην χειρότερη περίοδο του παλαιού, τετριμμένου και στείρου παρελθόντος της.
Ο Διαλεκτικός υλισμός, από την άλλη είναι μια δυναμική άποψη της κατανόησης της λειτουργίας της φύσης, της κοινωνίας και της σκέψης. Αν και διατυπώθηκε και αναπτύχθηκε κυρίως τον 19ου αιώνα, είναι μια θαυμάσια σύγχρονη θεώρηση της φύσης και της κοινωνίας. Η Διαλεκτική καταργεί το σταθερό, άκαμπτο, άψυχο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων που ήταν χαρακτηριστικό της παλιάς μηχανικής σχολής της κλασικής φυσικής και αποδεικνύει ότι υπό ορισμένες συνθήκες τα πράγματα μπορούν να μετατραπούν στο αντίθετο τους.
Επιπλέον, η διαλεκτική αντίληψη ότι η σταδιακή συσσώρευση μικρών αλλαγών μπορούν σε ένα κρίσιμο σημείο να μετατραπούν σε ένα γιγάντιο άλμα έχει λάβει μια εντυπωσιακή επιβεβαίωση στη σύγχρονη θεωρία του Χάους και των παραγώγων της. Η θεωρία του Χάους έθεσε τέρμα στο είδος του στενού, μηχανιστικού αναγωγικού ντετερμινισμού που κυριάρχησε στην επιστήμη για περισσότερα από εκατό χρόνια. Η Μαρξιστική διαλεκτική ήταν μια έκφραση στον 19ου αιώνα αυτών που η θεωρία του Χάους εκφράζει με τα μαθηματικά σήμερα: της συγγένεια μεταξύ των πραγμάτων, της οργανικής φύσης των σχέσεων μεταξύ των οντοτήτων.
Η μελέτη των μεταβάσεων από την μια φάση στην άλλη αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές έρευνες της σύγχρονης φυσικής. Υπάρχει ένας άπειρος αριθμός παραδειγμάτων του ίδιου φαινομένου. Η μετατροπή της ποσότητας σε ποιότητα είναι ένας παγκόσμιος κανόνας που το επιβεβαιώνει. Στο βιβλίο του «Ubiquity», ο Mark Buchanan το δείχνει σε φαινόμενα τόσο διαφορετικά όπως οι καρδιακές προσβολές, οι χιονοστιβάδες, οι δασικές πυρκαγιές, η άνοδος και η πτώση των ζωικών πληθυσμών, οι κρίσεις στο χρηματιστήριο, οι πόλεμοι, ακόμη και οι αλλαγές στη μόδα και στις σχολές της τέχνης. Ακόμη πιο εκπληκτικά, αυτά τα γεγονότα μπορεί να εκφραστούν με μια μαθηματική φόρμουλα γνωστή ως νόμος δύναμης.
Αυτά τα αξιόλογα ευρήματα είχαν διατυπωθεί πολύ καιρό πριν, από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, οι οποίοι έθεσαν τελικά τη διαλεκτική φιλοσοφία του Χέγκελ σε μια ορθολογική (δηλαδή, υλιστική) βάση. Στη «Λογική» του (1813) ο Χέγκελ έγραφε: «Έχει γίνει μια κοινή διαπίστωση στην ιστορία οτι μεγαλύτερα αποτελέσματα προκύπτουν από τις μικρές αιτίες». Αυτό διατυπώθηκε πολύ πριν από το «φαινόμενο της πεταλούδας» ακουστεί ποτέ, φαινόμενα όπως εκρήξεις ηφαιστείων, σεισμοί, και επαναστάσεις είναι το αποτέλεσμα μιας αργής συσσώρευσης των αντιθέσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διαδικασία καταλήγει τελικά σε ένα κρίσιμο σημείο κατά το οποίο συμβαίνει ένα ξαφνικό άλμα.
Οι εκπρόσωποι κάθε κοινωνικού συστήματος πιστεύουν ότι αυτό αποτελεί τη μόνη δυνατή μορφή ύπαρξης για τον άνθρωπο, οτι τα όργανά του, η θρησκεία του, η ηθική του είναι η «τελευταία λέξη που μπορεί να λεχθεί». Αυτό ήταν που οι κανίβαλοι, οι Αιγύπτιοι ιερείς, η Μαρία Αντουανέτα και τσάρος Νικόλαος πίστευαν θερμά. Και αυτό είναι που ο Francis Fukuyama θέλησε να αποδείξει, όταν ο ίδιος μας διαβεβαίωσε, χωρίς την παραμικρή βάση, ότι το λεγόμενο σύστημα της «ελεύθερης οικονομίας» είναι το μόνο δυνατό σύστημα-τη στιγμή ακριβώς που είχε αρχίσει να βυθίζεται.
Ακριβώς όπως ο Κάρολος Δαρβίνος εξηγεί ότι τα είδη δεν είναι αμετάβλητα, καθώς και ότι διαθέτουν ένα παρελθόν, παρόν και μέλλον, αλλάζουν και εξελίσσονται, τόσο ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξηγούν ότι ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα δεν είναι κάτι αιώνια σταθερό. Η αναλογία μεταξύ της κοινωνίας και της φύσης είναι, βεβαίως, μόνο κατά προσέγγιση. Αλλά ακόμη και η πιο επιφανειακή εξέταση της ιστορίας δείχνει ότι η στατική ερμηνεία είναι αβάσιμη. Η κοινωνία, όπως η φύση, γνωρίζει μεγάλες περιόδους αργής και σταδιακής αλλαγής, αλλά και εδώ η γραμμή διακόπτεται από εκρηκτικές εξελίξεις, πολέμους, επαναστάσεις κατά τις οποίες η διαδικασία της αλλαγής είναι εξαιρετικά ταχεία. Στην πραγματικότητα, είναι αυτά τα γεγονότα που λειτουργούν ως η κύρια κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης.
Η πρωταρχική αιτία των επαναστατικών αλλαγών είναι το γεγονός ότι ένα συγκεκριμένο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα έχει φτάσει στα όριά του και αδυνατεί να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις όπως πριν. Ο Μαρξισμός αναλύει τα κρυμμένα κύρια ελατήρια που βρίσκονται πίσω από την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας, από τις πρώτες φυλετικές κοινωνίες μέχρι τις μέρες μας. Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την ιστορία, όχι ως μια σειρά από ασύνδετα και απρόβλεπτα περιστατικά, αλλά ως μέρος μιας σαφώς κατανοητής και αλληλένδετης διαδικασίας. Πρόκειται για μια σειρά δράσεων και αντιδράσεων οι οποίες καλύπτουν την πολιτική, την οικονομία και ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής ανάπτυξης.
Η σχέση μεταξύ όλων αυτών των φαινομένων είναι μια σύνθετη διαλεκτική σχέση. Πολύ συχνά γίνονται προσπάθειες για να δυσφημήστει ο Μαρξισμός μέσω την ανάπτυξης μιας καρικατούρας της μεθόδου της ιστορικής ανάλυσης. Η συνήθης διαστρέβλωση είναι ότι ο Μαρξ και ο Ένγκελς «αναλύουν τα πάντα με βάση τα οικονομικά». Αυτός ο παραλογισμός απαντήθηκε πολλές φορές από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, όπως στο ακόλουθο απόσπασμα της επιστολής του Ένγκελς προς Bloch:
Το πιο επίκαιρο βιβλίο που μπορεί κανείς να διαβάσει σήμερα είναι το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, γραμμένο το 1848. Βεβαίως, αυτή ή εκείνη λεπτομέρεια θα πρέπει να αλλάξει, αλλά σε όλες τις βασικές αρχές, οι ιδέες του Κομμουνιστικού Μανιφέστου είναι ακριβείς σήμερα όπως όταν ήταν όταν πρωτογράφτηκε. Αντίθετα, η συντριπτική πλειοψηφία των βιβλίων που γράφτηκαν ενάμιση αιώνα πριν έχουν μόνο ιστορικό ενδιαφέρον.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στο Μανιφέστο είναι ο τρόπος με τον οποίο προβλέπει τα πιο θεμελιώδη φαινόμενα, τα οποία μας απασχολούν σε παγκόσμια κλίμακα αυτή τη στιγμή. Ας δούμε ένα παράδειγμα, χωρίς να ξεχνάμε ότι τη στιγμή που ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραφαν, ο κόσμος των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών εξακολουθούσε να είναι η «μουσική ενός πολύ μακρινού μέλλοντος». Παρά το γεγονός αυτό, εξήγησαν πως η «ελεύθερη οικονομία» και ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει αναπόφευκτα στη συγκέντρωση του κεφαλαίου και τη μονοπώληση των παραγωγικών δυνάμεων.
Είναι ειλικρινά κωμικό να διαβάσει τις δηλώσεις από τους υπερασπιστές της «ελεύθερης οικονομίας» σχετικά με το εικαζόμενο λάθος του Μαρξ για το ζήτημα αυτό, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ακριβώς μία από τα πιο λαμπρές και ακριβείς προβλέψεις του. Σήμερα είναι ένα απολύτως αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η διαδικασία της συγκέντρωσης του κεφαλαίου που προέβλεψε ο Μαρξ έχει συμβεί, συμβαίνει, και μάλιστα έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών.
Για δεκαετίες, οι αστοί κοινωνιολόγοι προσπάθησαν να διαψεύσουν τους ισχυρισμούς αυτούς και να «αποδείξουν» ότι η κοινωνία γίνεται πιο ίση και ότι, κατά συνέπεια, η ταξική πάλη είναι τόσο απαρχαιωμένη όσο το ξύλινο άροτρο. Η εργατική τάξη έχει εξαφανιστεί, έλεγαν, και είμαστε όλοι μεσαία τάξη. Όσο για την συγκέντρωση του κεφαλαίου, το μέλλον βρίσκεται στις μικρές επιχειρήσεις, και «το μικρό είναι όμορφο».
Πόσο ειρωνικoί ακούγονται σήμερα αυτοί οι ισχυρισμοί! Ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία κυριαρχείται από όχι περισσότερες από 200 γιγαντιαίες εταιρείες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων έχουν έδρα στις ΗΠΑ. Η διαδικασία δημιουργίας μονοπωλίων έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα. Π.χ κατά το πρώτο τρίμηνο του 2006 οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές στις ΗΠΑ είχαν ανέλθει στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα. Αυτή η πυρετώδης δραστηριότητα δεν σημαίνει μια πραγματική ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Και ο ρυθμός της μονοπώλησης δεν μειώνεται αλλά αυξάνεται. Οι εξαγορές αποτελούν ένα είδος εταιρικού κανιβαλισμού που ακολουθείται αναπόφευκτα από απογύμνωση περιουσιακών στοιχείων, κλεισίματα εργοστασίων και απολύσεις - δηλαδή απρόκλητη καταστροφή των μέσων παραγωγής και θυσία χιλιάδων θέσεων εργασίας στο βωμό του κέρδους.
Ταυτόχρονα, υπάρχει μια συνεχής αύξηση των ανισοτήτων. Σε όλες τις χώρες το μερίδιο των κερδών στο εθνικό εισόδημα βρίσκεται σε επίπεδο υψηλού ρεκόρ, ενώ το μερίδιο των μισθών είναι σε επίπεδο χαμηλού ρεκόρ. Το πραγματικό μυστικό της προηγηθείσας ανάπτυξης είναι ότι οι καπιταλιστές έκαναν «εξόρυξη» ρεκόρ της υπεραξίας από την εργατική τάξη. Στις ΗΠΑ οι εργαζόμενοι παράγουν κατά μέσο όρο ένα τρίτο παραπάνω από δέκα χρόνια πριν, αλλά στούς μισθούς υπάρχει στασιμότητα ή μείωση σε πραγματικούς όρους. Τα κέρδη έχουν άνθηση και οι πλούσιοι γίνονται ολοένα πλουσιότεροι σε βάρος της εργατικής τάξης.
Ας πάρουμε ένα άλλο, ακόμη πιο εντυπωσιακό παράδειγμα: η παγκοσμιοποίηση. Η σύνθλιπτική κυριαρχία της στην παγκόσμια αγορά είναι η σημαντικότερη εκδήλωση της εποχής μας, και αυτό υποτίθεται ότι είναι μια πρόσφατη ανακάλυψη. Στην πραγματικότητα, η παγκοσμιοποίηση είχε προβλεφθεί και εξηγηθεί από τον Μαρξ και τον Ένγκελς πάνω από 150 χρόνια πριν. Ωστόσο, όταν το μανιφέστο γράφτηκε, πρακτικά δεν υπήρχαν καθόλου εμπειρικά δεδομένα για να υποστηρίχτεί μια τέτοια υπόθεση. Η μόνη πραγματικά αναπτυγμένη καπιταλιστική οικονομία τότε ήταν η Αγγλία. Οι νεοσύστατες βιομηχανίες της Γαλλίας και της Γερμανίας (που δεν υπήρχε καν ως ενιαία οντότητα) εξακολουθούσαν να προστατεύονται πίσω από ψηλά τείχη δασμών, πράγμα το οποίο βρίσκεται σε βολική λήθη σήμερα, καθώς οι δυτικές κυβερνήσεις και οι οικονομολόγοι έχουν προβεί σε πύρινες παραινέσεις στον υπόλοιπο κόσμο όσον αφορά την ανάγκη να ανοίξουν τις οικονομίες τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο όμως, τα αποτελέσματα της «παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς» είναι τρομακτικά. Το 2000, οι πλουσιότεροι 200 άνθρωποι είχαν τόσο πολύ πλούτο όσο και τα 2 δισεκατομμυρία των φτωχότερων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερο από δύο δολάρια την ημέρα. Από αυτά, τα οκτώ εκατομμύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή δεν έχουν αρκετά χρήματα για να επιβιώσουν. Όλοι συμφωνούν ότι η δολοφονία των έξι εκατομμυρίων ανθρώπων στο ναζιστικό Ολοκαύτωμα ήταν ένα τρομερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, αλλά εδώ έχουμε ένα σιωπηλό Ολοκαυτώμα που σκοτώνει οκτώ εκατομμύρια αθώους ανθρώπους κάθε χρόνο και κανείς δεν έχει τίποτα να πει για το θέμα.
Παράλληλα με την πιο φρικτή δυστυχία και τον ανθρώπινο πόνο υπάρχει ένα όργιο επίδειξης κέρδους και επίδειξης πλούτου. Παγκοσμίως, υπάρχουν σήμερα 945 δισεκατομμυριούχοι με συνολικό πλούτο ύψους 3,5 τρισ. Πολλοί είναι πολίτες των ΗΠΑ. Ο Bill Gates έχει προσωπική περιουσία που εκτιμάται σε περίπου 56 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο Warren Buffet δεν είναι πολύ πίσω με 52 δισ. δολάρια. Τώρα καύχιωνται ότι αυτός ο πλουτισμός εξαπλώνεται και σε «φτωχότερα έθνη». Μεταξύ των σούπερ-πλούσιων υπάρχουν 13 Κινέζοι, 14 Ινδοί και 19 Ρώσοι. Και αυτό υποτίθεται ότι είναι ένας λόγος για να γιορτάσουμε!
Ο ιστορικός υλισμός μας διδάσκει ότι οι συνθήκες καθορίζουν τις συνειδήσεις. Το πρόβλημα είναι όμως ότι η συνείδηση υστερεί απο την αντικειμενική κατάσταση, οι μαζικές οργανώσεις έχουν μείνει πίσω, και πάνω απ' όλα, η ηγεσία της εργατικής τάξης έχει μείνει ακόμη πιο πίσω. Αυτή είναι η κύρια αντίφαση της τρέχουσας περιόδου. Θα πρέπει να επιλυθεί και θα επιλυθεί.
Οι ιδεαλιστές παρουσιάζουν πάντα τη συνείδηση ως την κινητήρια δύναμη όλης της ανθρώπινης προόδου. Αλλά ακόμη και η πιο επιφανειακή μελέτη της ιστορίας δείχνει ότι η ανθρώπινη συνείδηση τείνει πάντα να μένει πίσω από τα γεγονότα. Μακριά από το να είναι επαναστατική, είναι εγγενώς βαθιά συντηρητική. Στούς περισσότερους άνθρωπους δεν αρέσει η ιδέα της αλλαγής και ακόμη λιγότερο από μια βίαιη αναταραχή που μετατρέπει τις υπάρχουσες συνθήκες. Έχουν την τάση να προσκολλώνται στις γνωστές ιδέες, τους γνωστούς θεσμούς, την παραδοσιακή ηθική, τη θρησκεία και τις αξίες της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης. Αλλά διαλεκτικά, τα πράγματα αλλάζουν στο αντίθετό τους. Αργά ή γρήγορα, η συνείδηση θα ευθυγραμμιστεί με την πραγματικότητα σε ένα εκρηκτικό τρόπο. Αυτό ακριβώς είναι μια επανάσταση.
Ο Μαρξισμός εξηγεί ότι σε τελική ανάλυση, το κλειδί για όλη την κοινωνική ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Όσο η κοινωνία πάει μπροστά, δηλαδή, εφ 'όσον είναι σε θέση να αναπτύσσει τη βιομηχανία, τη γεωργία, την επιστήμη και την τεχνολογία, φαίνεται να είναι βιώσιμη από τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι άνδρες και οι γυναίκες γενικά δεν αμφισβητούν την υπάρχουσα κοινωνία, την ηθική και τους νόμους της. Αντίθετα, τα βλέπουν ως κάτι φυσικό και αναπόφευκτο, όπως η ανατολή και η δύση του ήλιου.
Τα μεγάλα γεγονότα όμως και οι ριζικές ιστορικές αλλαγές είναι απαραίτητα για να μπορέσουν οι μάζες να αποτινάξουν το βαρύ φορτίο της παράδοσης, τη συνήθεια και τη ρουτίνα και να αγκαλιάσουν τις νέες ιδέες. Αυτή είναι η θέση της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας, την οποία έξοχα διατύπωσε ο Καρλ Μαρξ στην περίφημη φράση «το κοινωνικό περιβάλλον καθορίζει τη συνείδηση». Χρειάζονται μεγάλα γεγονότα για να αποκαλύφθεί το αβάσιμο της παλαιάς τάξης και να πείσουν τις μάζες για την ανάγκη της πλήρους ανατροπής του. Αυτή η διαδικασία δεν είναι αυτόματη και απαιτεί χρόνο.
Κατά τα τελευταία χρόνια, φαίνεται, ότι η ταξική πάλη στην Ευρώπη ήταν ένα στοιχείο του παρελθόντος. Αλλά τώρα όλες οι συσσωρευμένες αντιφάσεις έρχονται στην επιφάνεια, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια έκρηξη της ταξικής πάλης παντού. Ακόμη και σε χώρες όπως η Αυστρία, όπου επί δεκαετίες η άρχουσα τάξη αγόρασε την κοινωνική ειρήνη με μεταρρυθμίσεις, θυελλώδη γεγονότα είναι στο στάδιο της προετοιμασίας. Οξείες και απότομες αλλαγές, αναμένονται αυτήν τη περίοδο.
Όταν ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραψαν το Μανιφέστο, ήταν δύο νεαροί 29 και 27 χρονών αντίστοιχα. Έγραφαν σε μια περίοδο μαύρης αντίδρασης. Η εργατική τάξη ήταν προφανώς σε παράλυση. Το Μανιφέστο γράφτηκε στις Βρυξέλλες, όπου οι συντάκτες του είχαν αναγκαστεί να καταφύγουν ως πολιτικοί πρόσφυγες. Και όμως, την ίδια στιγμή, όταν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο είδε για πρώτη φορά το φως της ημέρας, τον Φεβρουάριο του 1848, η επανάσταση είχε ήδη ξεσπάσει στους δρόμους του Παρισιού και κατά τους επόμενους μήνες είχε διαδοθεί σαν πυρκαγιά μέσα από το σύνολο σχεδόν της Ευρώπης.
Μπαίνουμε σε μια πολύ ταραχώδη περίοδο που θα διαρκέσει για μερικά χρόνια, παρόμοια με την περίοδο στην Ισπανία του 1930 - 1937. Θα υπάρχουν ήττες και αποτυχίες, αλλά υπό αυτές τις συνθήκες οι μάζες θα μάθουν πολύ γρήγορα. Φυσικά, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε: είμαστε ακόμα στις αρχές μιας διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης. Αλλά είναι πολύ σαφές εδώ ότι είμαστε μάρτυρες της αρχής μιας αλλαγής της συνείδησης των μαζών. Ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων αμφισβητούν τον καπιταλισμό. Είναι ανοικτοί προς τις ιδέες του Μαρξισμού με έναν τρόπο που δεν συνέβαινε πριν. Κατά την επόμενη περίοδο, ιδέες που περιορίστηκαν σε μικρές ομάδες επαναστατών θα ακολουθήθούν απο εκατομμύρια.
Μπορούμε να απαντήσουμε ως εκ τούτου στον κ. Φουκουγιάμα ως εξής: η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Στην πραγματικότητα, έχει μόλις ξεκινήσει. Όταν οι μελλοντικές γενιές κοιτάξουν πίσω στον παρόν «πολιτισμό» μας, θα έχουν περίπου την ίδια στάση που έχουμε εμείς έναντι του κανιβαλισμού. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη υψηλότερου επιπέδου ανθρώπινης ανάπτυξης είναι η κατάληξη της καπιταλιστικής αναρχίας και η καθιέρωση ενός ορθολογικού και δημοκρατικού σχέδιου παραγωγής στο οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες μπορούν να πάρουν τη ζωή και τις τύχες τους στα χέρια τους.
«Αυτό είναι αδύνατο! Ουτοπία!» θα πούν οι αυτοαποκαλούμενοι «ρεαλιστές». Αλλά αυτό που είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας είναι να φανταστεί κανείς ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα μπορεί να λυθούν με βάση το ισχύον σύστημα, που έχει φέρει τον κόσμο να παρουσιάζει αυτήν την θλιβερή κατάσταση. Το να πούμε ότι η ανθρωπότητα είναι ανίκανη να βρει μια καλύτερη εναλλακτική λύση από τους νόμους της ζούγκλας είναι μια τερατώδης δυσφήμηση της ανθρώπινης φυλής.
Με την αξιοποίηση του κολοσσιαίου δυναμικού της επιστήμης και της τεχνολογίας, την απαλλαγή τους από την τερατώδη δεσμά της ατομικής ιδιοκτησίας και του εθνικού κράτους, θα είναι δυνατό να επιλυθούν όλα τα προβλήματα που καταπιέζουν τον κόσμο μας και τον απειλούν με καταστροφή. Η αληθινή ανθρώπινη ιστορία θα αρχίσει μόνον όταν οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν θέσει τέλος στην καπιταλιστική δουλεία και θα κάνουν τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της ελευθερίας.
Τώρα, δύο δεκαετίες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, δεν έχει μείνει ούτε ο θεμέλιος λίθος των αυταπατών που καλλιέργησε όλα αυτά τα χρόνια η αστική τάξη, αφού πλέον ο κόσμος βιώνει τη βαθύτερη κρίση από τη δεκαετία του 1930. Αντιμέτωποι, λοιπόν, με μια καταστροφική κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα, οι αστοί των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας βρίσκονται σε κατάσταση πανικού. Αυτό που χαρακτηρίζει πολύ γλαφυρά την παρούσα κατάσταση είναι τα λόγια του Τρότσκι στη δεκαετία του 1930, όταν δήλωσε ότι η αστική τάξη «τρέχει στην καταστροφή με τα μάτια της κλειστά» και μοιάζουν σαν να έχουν γραφτεί χθες.
Για τα τελευταία είκοσι χρόνια οι αστοί οικονομολόγοι καυχιόνταν ότι δεν θα υπήρχε πια ανάπτυξη και ύφεση, ότι ο κύκλος είχε καταργηθεί. Αυτό που είναι πράγματι γεγονός, είναι ότι για δεκαετίες, οι αστοί οικονομολόγοι ποτέ δεν προέβλεψαν μια ανάπτυξη και ποτέ δεν προέβλεψαν μια ύφεση, είχαν απλώς επεξεργαστεί μια «θαυμάσια» νέα θεωρία που ονομάζεται «μοντέλο της αποτελεσματικής αγοράς». Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τίποτα νέο σε αυτήν, αφού ταυτίζεται με παλαιότερη θεωρία η οποία δήλωνε ότι «από μόνη της η αγορά θα λύσει τα πάντα, θα ισορροπήσει αυτόματα. Όσο η κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει, αργά ή γρήγορα όλα θα πάνε καλά». Ο John Maynard Keynes όμως, έδωσε την περίφημη απάντηση για την θεωρία αυτή: « Αργά ή γρήγορα, θα είμαστε όλοι νεκροί ».
Αυτή είναι και η θεμελιώδης αιτία για την παρούσα κρίση, η οποία έχει αποκαλύψει τη χρεοκοπία του καπιταλισμού με την πιο κυριολεκτική έννοια της λέξης. Τα δεινά της Ιρλανδίας και της Ελλάδας παρέχουν την απτή επιβεβαίωση της νοσηρής κατάστασης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Αύριο, η κρίση θα εξαπλωθεί σε Πορτογαλία και Ισπανία, αλλά και η Βρετανία και η Ιταλία δεν είναι μακριά . Ενώ η Γαλλία, η Γερμανία και η Αυστρία θα τους ακολουθήσουν αδυσώπητα σε αυτήν την πτωτική πορεία.
Οι αστοί οικονομολόγοι και πολιτικοί και πάνω απ’ ολους οι ρεφορμιστές, αναζητούν απεγνωσμένα κάποια λύση για να βγούμε από αυτή την κρίση. Βλέπουν την ανάκαμψη του οικονομικού κύκλου, ως μόνη σωτηρία. Οι "ηγέτες" της εργατικής τάξης, οι εργατοπάτερες των συνδικάτων και οι Σοσιαλδημοκράτες ηγέτες πιστεύουν ότι αυτή η κρίση είναι κάτι προσωρινό. Φαντάζονται ότι μπορεί να λυθεί με ορισμένες προσαρμογές στο υπάρχον σύστημα, που το μόνο που χρειάζεται είναι περισσότερος έλεγχος και ρύθμιση, και ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην προηγούμενη κατάσταση. Αλλά αυτή η κρίση δεν είναι μια φυσιολογική κρίση, δεν είναι προσωρινή. Αποτελεί ένα θεμελιώδες σημείο καμπής, το σημείο στο οποίο ο καπιταλισμός έχει φτάσει σε ένα ιστορικό αδιέξοδο. Το καλύτερο που μπορεί να αναμένεται είναι μια ελαφρά ανάκαμψη, η οποία θα συνοδεύεται από υψηλά ποσοστά ανεργίας και από μια μακρά περίοδο λιτότητας, περικοπών και της πτώσης του βιοτικού επιπέδου.
Η κρίση της αστικής ιδεολογίας
Πουθενά η κρίση της αστικής ιδεολογίας δεν είναι σαφέστερη από ό, τι στη σφαίρα της φιλοσοφίας. Στα πρώιμα στάδια της, όταν η αστική τάξη ήταν πρόοδευτική, ήταν σε θέση να παράγει μεγάλους διανοητές όπως : ο Χομπς και ο Λοκ, ο Καντ και ο Χέγκελ. Αλλά στην εποχή αυτή της γεροντικής της άνοιας, η αστική τάξη είναι ανίκανη να παράγει μεγάλες ιδέες. Στην πραγματικότητα, δεν είναι σε θέση να παράξει καμμία ιδέα.
Δεδομένου ότι η σύγχρονη αστική τάξη είναι ανίκανη για τολμηρές γενικεύσεις, αρνείται την ίδια την έννοια της ιδεολογίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μετάμοντερνιστές συζήτουν για το «τέλος της ιδεολογίας». Αρνούνται την έννοια της προόδου απλώς και μόνο επειδή στον καπιταλισμό περαιτέρω πρόοδος δεν είναι δυνατή. Ο Ένγκελς έγραψε κάποτε: «Η Φιλοσοφία και η μελέτη του πραγματικού κόσμου έχουν την ίδια σχέση η μία με την άλλη, όπως ο αυνανισμός με τη σεξουαλική επαφή». Η σύγχρονη αστική φιλοσοφία προτιμά την πρώτη απο τη δεύτερη. Στην εμμονή της για την καταπολέμηση του Μαρξισμού, έχει σύρει τη φιλοσοφία πίσω στην χειρότερη περίοδο του παλαιού, τετριμμένου και στείρου παρελθόντος της.
Ο Διαλεκτικός υλισμός, από την άλλη είναι μια δυναμική άποψη της κατανόησης της λειτουργίας της φύσης, της κοινωνίας και της σκέψης. Αν και διατυπώθηκε και αναπτύχθηκε κυρίως τον 19ου αιώνα, είναι μια θαυμάσια σύγχρονη θεώρηση της φύσης και της κοινωνίας. Η Διαλεκτική καταργεί το σταθερό, άκαμπτο, άψυχο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων που ήταν χαρακτηριστικό της παλιάς μηχανικής σχολής της κλασικής φυσικής και αποδεικνύει ότι υπό ορισμένες συνθήκες τα πράγματα μπορούν να μετατραπούν στο αντίθετο τους.
Επιπλέον, η διαλεκτική αντίληψη ότι η σταδιακή συσσώρευση μικρών αλλαγών μπορούν σε ένα κρίσιμο σημείο να μετατραπούν σε ένα γιγάντιο άλμα έχει λάβει μια εντυπωσιακή επιβεβαίωση στη σύγχρονη θεωρία του Χάους και των παραγώγων της. Η θεωρία του Χάους έθεσε τέρμα στο είδος του στενού, μηχανιστικού αναγωγικού ντετερμινισμού που κυριάρχησε στην επιστήμη για περισσότερα από εκατό χρόνια. Η Μαρξιστική διαλεκτική ήταν μια έκφραση στον 19ου αιώνα αυτών που η θεωρία του Χάους εκφράζει με τα μαθηματικά σήμερα: της συγγένεια μεταξύ των πραγμάτων, της οργανικής φύσης των σχέσεων μεταξύ των οντοτήτων.
Αυτά τα αξιόλογα ευρήματα είχαν διατυπωθεί πολύ καιρό πριν, από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, οι οποίοι έθεσαν τελικά τη διαλεκτική φιλοσοφία του Χέγκελ σε μια ορθολογική (δηλαδή, υλιστική) βάση. Στη «Λογική» του (1813) ο Χέγκελ έγραφε: «Έχει γίνει μια κοινή διαπίστωση στην ιστορία οτι μεγαλύτερα αποτελέσματα προκύπτουν από τις μικρές αιτίες». Αυτό διατυπώθηκε πολύ πριν από το «φαινόμενο της πεταλούδας» ακουστεί ποτέ, φαινόμενα όπως εκρήξεις ηφαιστείων, σεισμοί, και επαναστάσεις είναι το αποτέλεσμα μιας αργής συσσώρευσης των αντιθέσεων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διαδικασία καταλήγει τελικά σε ένα κρίσιμο σημείο κατά το οποίο συμβαίνει ένα ξαφνικό άλμα.
Ιστορικός Υλισμός
Ακριβώς όπως ο Κάρολος Δαρβίνος εξηγεί ότι τα είδη δεν είναι αμετάβλητα, καθώς και ότι διαθέτουν ένα παρελθόν, παρόν και μέλλον, αλλάζουν και εξελίσσονται, τόσο ο Μαρξ και ο Ένγκελς εξηγούν ότι ένα συγκεκριμένο κοινωνικό σύστημα δεν είναι κάτι αιώνια σταθερό. Η αναλογία μεταξύ της κοινωνίας και της φύσης είναι, βεβαίως, μόνο κατά προσέγγιση. Αλλά ακόμη και η πιο επιφανειακή εξέταση της ιστορίας δείχνει ότι η στατική ερμηνεία είναι αβάσιμη. Η κοινωνία, όπως η φύση, γνωρίζει μεγάλες περιόδους αργής και σταδιακής αλλαγής, αλλά και εδώ η γραμμή διακόπτεται από εκρηκτικές εξελίξεις, πολέμους, επαναστάσεις κατά τις οποίες η διαδικασία της αλλαγής είναι εξαιρετικά ταχεία. Στην πραγματικότητα, είναι αυτά τα γεγονότα που λειτουργούν ως η κύρια κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης.
Η πρωταρχική αιτία των επαναστατικών αλλαγών είναι το γεγονός ότι ένα συγκεκριμένο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα έχει φτάσει στα όριά του και αδυνατεί να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις όπως πριν. Ο Μαρξισμός αναλύει τα κρυμμένα κύρια ελατήρια που βρίσκονται πίσω από την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας, από τις πρώτες φυλετικές κοινωνίες μέχρι τις μέρες μας. Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την ιστορία, όχι ως μια σειρά από ασύνδετα και απρόβλεπτα περιστατικά, αλλά ως μέρος μιας σαφώς κατανοητής και αλληλένδετης διαδικασίας. Πρόκειται για μια σειρά δράσεων και αντιδράσεων οι οποίες καλύπτουν την πολιτική, την οικονομία και ολόκληρο το φάσμα της κοινωνικής ανάπτυξης.
Η σχέση μεταξύ όλων αυτών των φαινομένων είναι μια σύνθετη διαλεκτική σχέση. Πολύ συχνά γίνονται προσπάθειες για να δυσφημήστει ο Μαρξισμός μέσω την ανάπτυξης μιας καρικατούρας της μεθόδου της ιστορικής ανάλυσης. Η συνήθης διαστρέβλωση είναι ότι ο Μαρξ και ο Ένγκελς «αναλύουν τα πάντα με βάση τα οικονομικά». Αυτός ο παραλογισμός απαντήθηκε πολλές φορές από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, όπως στο ακόλουθο απόσπασμα της επιστολής του Ένγκελς προς Bloch:
«Σύμφωνα με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, το απόλυτο στοιχείο προσδιορισμού στην ιστορία είναι η παραγωγή και αναπαραγωγή της ζωής. Περισσότερα από αυτή ούτε ο Μαρξ ούτε εγώ ισχυριστήκαμε. Ως εκ τούτου, αν κάποιος παραφράζει αυτό λέγοντας ότι το οικονομικό στοιχείο είναι το μοναδικό προσδιοριστικό, μετατρέπει αυτήν την πρόταση σε μια χωρίς νόημα, αφηρημένη και παράλογη φράση».
Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στο Μανιφέστο είναι ο τρόπος με τον οποίο προβλέπει τα πιο θεμελιώδη φαινόμενα, τα οποία μας απασχολούν σε παγκόσμια κλίμακα αυτή τη στιγμή. Ας δούμε ένα παράδειγμα, χωρίς να ξεχνάμε ότι τη στιγμή που ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραφαν, ο κόσμος των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών εξακολουθούσε να είναι η «μουσική ενός πολύ μακρινού μέλλοντος». Παρά το γεγονός αυτό, εξήγησαν πως η «ελεύθερη οικονομία» και ο ανταγωνισμός θα οδηγήσει αναπόφευκτα στη συγκέντρωση του κεφαλαίου και τη μονοπώληση των παραγωγικών δυνάμεων.
Είναι ειλικρινά κωμικό να διαβάσει τις δηλώσεις από τους υπερασπιστές της «ελεύθερης οικονομίας» σχετικά με το εικαζόμενο λάθος του Μαρξ για το ζήτημα αυτό, ενώ στην πραγματικότητα ήταν ακριβώς μία από τα πιο λαμπρές και ακριβείς προβλέψεις του. Σήμερα είναι ένα απολύτως αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η διαδικασία της συγκέντρωσης του κεφαλαίου που προέβλεψε ο Μαρξ έχει συμβεί, συμβαίνει, και μάλιστα έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών.
Για δεκαετίες, οι αστοί κοινωνιολόγοι προσπάθησαν να διαψεύσουν τους ισχυρισμούς αυτούς και να «αποδείξουν» ότι η κοινωνία γίνεται πιο ίση και ότι, κατά συνέπεια, η ταξική πάλη είναι τόσο απαρχαιωμένη όσο το ξύλινο άροτρο. Η εργατική τάξη έχει εξαφανιστεί, έλεγαν, και είμαστε όλοι μεσαία τάξη. Όσο για την συγκέντρωση του κεφαλαίου, το μέλλον βρίσκεται στις μικρές επιχειρήσεις, και «το μικρό είναι όμορφο».
Ταυτόχρονα, υπάρχει μια συνεχής αύξηση των ανισοτήτων. Σε όλες τις χώρες το μερίδιο των κερδών στο εθνικό εισόδημα βρίσκεται σε επίπεδο υψηλού ρεκόρ, ενώ το μερίδιο των μισθών είναι σε επίπεδο χαμηλού ρεκόρ. Το πραγματικό μυστικό της προηγηθείσας ανάπτυξης είναι ότι οι καπιταλιστές έκαναν «εξόρυξη» ρεκόρ της υπεραξίας από την εργατική τάξη. Στις ΗΠΑ οι εργαζόμενοι παράγουν κατά μέσο όρο ένα τρίτο παραπάνω από δέκα χρόνια πριν, αλλά στούς μισθούς υπάρχει στασιμότητα ή μείωση σε πραγματικούς όρους. Τα κέρδη έχουν άνθηση και οι πλούσιοι γίνονται ολοένα πλουσιότεροι σε βάρος της εργατικής τάξης.
Ας πάρουμε ένα άλλο, ακόμη πιο εντυπωσιακό παράδειγμα: η παγκοσμιοποίηση. Η σύνθλιπτική κυριαρχία της στην παγκόσμια αγορά είναι η σημαντικότερη εκδήλωση της εποχής μας, και αυτό υποτίθεται ότι είναι μια πρόσφατη ανακάλυψη. Στην πραγματικότητα, η παγκοσμιοποίηση είχε προβλεφθεί και εξηγηθεί από τον Μαρξ και τον Ένγκελς πάνω από 150 χρόνια πριν. Ωστόσο, όταν το μανιφέστο γράφτηκε, πρακτικά δεν υπήρχαν καθόλου εμπειρικά δεδομένα για να υποστηρίχτεί μια τέτοια υπόθεση. Η μόνη πραγματικά αναπτυγμένη καπιταλιστική οικονομία τότε ήταν η Αγγλία. Οι νεοσύστατες βιομηχανίες της Γαλλίας και της Γερμανίας (που δεν υπήρχε καν ως ενιαία οντότητα) εξακολουθούσαν να προστατεύονται πίσω από ψηλά τείχη δασμών, πράγμα το οποίο βρίσκεται σε βολική λήθη σήμερα, καθώς οι δυτικές κυβερνήσεις και οι οικονομολόγοι έχουν προβεί σε πύρινες παραινέσεις στον υπόλοιπο κόσμο όσον αφορά την ανάγκη να ανοίξουν τις οικονομίες τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο όμως, τα αποτελέσματα της «παγκοσμιοποιημένης οικονομίας της αγοράς» είναι τρομακτικά. Το 2000, οι πλουσιότεροι 200 άνθρωποι είχαν τόσο πολύ πλούτο όσο και τα 2 δισεκατομμυρία των φτωχότερων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερο από δύο δολάρια την ημέρα. Από αυτά, τα οκτώ εκατομμύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή δεν έχουν αρκετά χρήματα για να επιβιώσουν. Όλοι συμφωνούν ότι η δολοφονία των έξι εκατομμυρίων ανθρώπων στο ναζιστικό Ολοκαύτωμα ήταν ένα τρομερό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, αλλά εδώ έχουμε ένα σιωπηλό Ολοκαυτώμα που σκοτώνει οκτώ εκατομμύρια αθώους ανθρώπους κάθε χρόνο και κανείς δεν έχει τίποτα να πει για το θέμα.
Παράλληλα με την πιο φρικτή δυστυχία και τον ανθρώπινο πόνο υπάρχει ένα όργιο επίδειξης κέρδους και επίδειξης πλούτου. Παγκοσμίως, υπάρχουν σήμερα 945 δισεκατομμυριούχοι με συνολικό πλούτο ύψους 3,5 τρισ. Πολλοί είναι πολίτες των ΗΠΑ. Ο Bill Gates έχει προσωπική περιουσία που εκτιμάται σε περίπου 56 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο Warren Buffet δεν είναι πολύ πίσω με 52 δισ. δολάρια. Τώρα καύχιωνται ότι αυτός ο πλουτισμός εξαπλώνεται και σε «φτωχότερα έθνη». Μεταξύ των σούπερ-πλούσιων υπάρχουν 13 Κινέζοι, 14 Ινδοί και 19 Ρώσοι. Και αυτό υποτίθεται ότι είναι ένας λόγος για να γιορτάσουμε!
Ταξική Πάλη
Οι ιδεαλιστές παρουσιάζουν πάντα τη συνείδηση ως την κινητήρια δύναμη όλης της ανθρώπινης προόδου. Αλλά ακόμη και η πιο επιφανειακή μελέτη της ιστορίας δείχνει ότι η ανθρώπινη συνείδηση τείνει πάντα να μένει πίσω από τα γεγονότα. Μακριά από το να είναι επαναστατική, είναι εγγενώς βαθιά συντηρητική. Στούς περισσότερους άνθρωπους δεν αρέσει η ιδέα της αλλαγής και ακόμη λιγότερο από μια βίαιη αναταραχή που μετατρέπει τις υπάρχουσες συνθήκες. Έχουν την τάση να προσκολλώνται στις γνωστές ιδέες, τους γνωστούς θεσμούς, την παραδοσιακή ηθική, τη θρησκεία και τις αξίες της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης. Αλλά διαλεκτικά, τα πράγματα αλλάζουν στο αντίθετό τους. Αργά ή γρήγορα, η συνείδηση θα ευθυγραμμιστεί με την πραγματικότητα σε ένα εκρηκτικό τρόπο. Αυτό ακριβώς είναι μια επανάσταση.
Ο Μαρξισμός εξηγεί ότι σε τελική ανάλυση, το κλειδί για όλη την κοινωνική ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Όσο η κοινωνία πάει μπροστά, δηλαδή, εφ 'όσον είναι σε θέση να αναπτύσσει τη βιομηχανία, τη γεωργία, την επιστήμη και την τεχνολογία, φαίνεται να είναι βιώσιμη από τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι άνδρες και οι γυναίκες γενικά δεν αμφισβητούν την υπάρχουσα κοινωνία, την ηθική και τους νόμους της. Αντίθετα, τα βλέπουν ως κάτι φυσικό και αναπόφευκτο, όπως η ανατολή και η δύση του ήλιου.
Τα μεγάλα γεγονότα όμως και οι ριζικές ιστορικές αλλαγές είναι απαραίτητα για να μπορέσουν οι μάζες να αποτινάξουν το βαρύ φορτίο της παράδοσης, τη συνήθεια και τη ρουτίνα και να αγκαλιάσουν τις νέες ιδέες. Αυτή είναι η θέση της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας, την οποία έξοχα διατύπωσε ο Καρλ Μαρξ στην περίφημη φράση «το κοινωνικό περιβάλλον καθορίζει τη συνείδηση». Χρειάζονται μεγάλα γεγονότα για να αποκαλύφθεί το αβάσιμο της παλαιάς τάξης και να πείσουν τις μάζες για την ανάγκη της πλήρους ανατροπής του. Αυτή η διαδικασία δεν είναι αυτόματη και απαιτεί χρόνο.
Όταν ο Μαρξ και ο Ένγκελς έγραψαν το Μανιφέστο, ήταν δύο νεαροί 29 και 27 χρονών αντίστοιχα. Έγραφαν σε μια περίοδο μαύρης αντίδρασης. Η εργατική τάξη ήταν προφανώς σε παράλυση. Το Μανιφέστο γράφτηκε στις Βρυξέλλες, όπου οι συντάκτες του είχαν αναγκαστεί να καταφύγουν ως πολιτικοί πρόσφυγες. Και όμως, την ίδια στιγμή, όταν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο είδε για πρώτη φορά το φως της ημέρας, τον Φεβρουάριο του 1848, η επανάσταση είχε ήδη ξεσπάσει στους δρόμους του Παρισιού και κατά τους επόμενους μήνες είχε διαδοθεί σαν πυρκαγιά μέσα από το σύνολο σχεδόν της Ευρώπης.
Μπαίνουμε σε μια πολύ ταραχώδη περίοδο που θα διαρκέσει για μερικά χρόνια, παρόμοια με την περίοδο στην Ισπανία του 1930 - 1937. Θα υπάρχουν ήττες και αποτυχίες, αλλά υπό αυτές τις συνθήκες οι μάζες θα μάθουν πολύ γρήγορα. Φυσικά, δεν πρέπει να υπερβάλλουμε: είμαστε ακόμα στις αρχές μιας διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης. Αλλά είναι πολύ σαφές εδώ ότι είμαστε μάρτυρες της αρχής μιας αλλαγής της συνείδησης των μαζών. Ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων αμφισβητούν τον καπιταλισμό. Είναι ανοικτοί προς τις ιδέες του Μαρξισμού με έναν τρόπο που δεν συνέβαινε πριν. Κατά την επόμενη περίοδο, ιδέες που περιορίστηκαν σε μικρές ομάδες επαναστατών θα ακολουθήθούν απο εκατομμύρια.
Μπορούμε να απαντήσουμε ως εκ τούτου στον κ. Φουκουγιάμα ως εξής: η ιστορία δεν έχει τελειώσει. Στην πραγματικότητα, έχει μόλις ξεκινήσει. Όταν οι μελλοντικές γενιές κοιτάξουν πίσω στον παρόν «πολιτισμό» μας, θα έχουν περίπου την ίδια στάση που έχουμε εμείς έναντι του κανιβαλισμού. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη υψηλότερου επιπέδου ανθρώπινης ανάπτυξης είναι η κατάληξη της καπιταλιστικής αναρχίας και η καθιέρωση ενός ορθολογικού και δημοκρατικού σχέδιου παραγωγής στο οποίο οι άνδρες και οι γυναίκες μπορούν να πάρουν τη ζωή και τις τύχες τους στα χέρια τους.
«Αυτό είναι αδύνατο! Ουτοπία!» θα πούν οι αυτοαποκαλούμενοι «ρεαλιστές». Αλλά αυτό που είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας είναι να φανταστεί κανείς ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα μπορεί να λυθούν με βάση το ισχύον σύστημα, που έχει φέρει τον κόσμο να παρουσιάζει αυτήν την θλιβερή κατάσταση. Το να πούμε ότι η ανθρωπότητα είναι ανίκανη να βρει μια καλύτερη εναλλακτική λύση από τους νόμους της ζούγκλας είναι μια τερατώδης δυσφήμηση της ανθρώπινης φυλής.
Με την αξιοποίηση του κολοσσιαίου δυναμικού της επιστήμης και της τεχνολογίας, την απαλλαγή τους από την τερατώδη δεσμά της ατομικής ιδιοκτησίας και του εθνικού κράτους, θα είναι δυνατό να επιλυθούν όλα τα προβλήματα που καταπιέζουν τον κόσμο μας και τον απειλούν με καταστροφή. Η αληθινή ανθρώπινη ιστορία θα αρχίσει μόνον όταν οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν θέσει τέλος στην καπιταλιστική δουλεία και θα κάνουν τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της ελευθερίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου