«Εναλλακτικά τοπικά νομίσματα» και καπιταλισμός

αριστερά και πολιτική

Μια ουτοπία κυκλοφορεί από τότε που ξέσπασε η κρίση. Ότι μπορούν οι πολίτες να δημιουργήσουν το δικό τους «εναλλακτικό ανταλλακτικό νόμισμα» ή τη δική τους «μονάδα ανταλλαγής» και να αγνοήσουν του ευρώ!


Πρόκειται περί ουτοπίας. Οι άνθρωποι αυτοί απλά αγνοούν ότι κάθε νόμισμα ή αποδεκτή μονάδα μέτρησης της ανταλλακτικής αξίας την ίδια δουλειά κάνει, ακόμη και όταν δεν είναι αναγκαστικής κυκλοφορίας. Στην αρχαιότητα τα πρόβατα, το αλάτι, ο χρυσός (μέχρι τον 20ο αι.) και άλλα αντικείμενα - εμπορεύματα αποτέλεσαν για χιλιετίες τα μέσα ανταλλαγής και δεν ήταν ούτε χαρτονομίσματα, ούτε άυλα μέτρα μέτρησης αξιών. Όμως έπαιζαν τον ίδιο ρόλο. Τώρα δε στον καπιταλισμό έχει αποθεωθεί ο ρόλος του χρήματος, ακριβώς γιατί αποτελεί μέσο συσσώρευσης άυλων αξιών και όχημα του κεφαλαίου.


Ας μη δίνουμε λοιπόν μεγαλύτερη αξία απ αυτή που έχουν κάποια «εναλλακτικά» νομίσματα (ΤΕΜ, ΕΜΠΟ, Οβολό κ.α) που εμφανίστηκαν σε Βόλο, Ροδόπη, Πάτρα, Κρήτη κλπ.

Χιλιάδες «εναλλακτικά» νομίσματα κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο συμπληρωματικά ή και παράλληλα με τα εθνικά ή υπερεθνικά νομίσματα δήθεν ως απάντηση στην έλλειψη ρευστότητας, το χρέος και την ανεργία.

Στην πόλη Kan’onjil της Ιαπωνίας μια τοπική ομάδα επανέφερε το παλιό νόμισμα Kan’eitsuho που κυκλοφορούσε από το 1636 έως και το 1953!
Στη Γερμανία λειτουργούν 73 περιφερειακά ταμεία αλληλοβοήθειας που υποστηρίζουν τα 30 ενεργά νομίσματα. Το πρώτο εμφανίστηκε στη Βρέμη το 2001 και ονομάστηκε ρολόντ, στη συνέχεια το chima gauer στη Βαυαρία και το 2007 το Μπερλίνε στο Βερολίνο.
Στη Γαλλία, το sol αποτελεί ένα ηλεκτρονικό νόμισμα που εμφανίστηκε το 2007.
Στην Ιταλία, τα εναλλακτικά νομίσματα libra και credito κυκλοφορούν στο Βορρά.
Στην Αυστρία του μεσοπολέμου κυκλοφόρησε ένα τοπικό νόμισμα με μεγάλη ανταπόκριση τότε.
Όλα όμως τα εναλλακτικά και μη νομίσματα δεν μπορούν ποτέ να υπερβούν τον βασικό ρόλο των νομισμάτων.

Μη παρασύρεστε από ουτοπίες. Όλα τα νομίσματα σε όλε τις εποχές παίζουν σχεδόν τους ίδιους ρόλους και στον καπιταλισμό έναν επί πλέον, του οχήματος λειτουργίας του κεφαλαίου. Ο βασικός ρόλος τους είναι ότι είναι μέτρο αξιών ανταλλαγής. Ό,τι και να κάνουμε πάντα θα είναι μέτρο αξιών ανταλλαγής. Όμως η αξία ανταλλαγής μετράται πάντα με το μέτρο της εργασίας (αφηρημένης, ποσοτικής εργασίας στο χρόνο) που καταβάλει κάθε άνθρωπος για να δημιουργήσει την αξία (ή κατέχει με οποιοδήποτε τρόπο).


Όποιος έχει αμφιβολία ας κάνει μια πολύ βαθιά έρευνα σε ανθρώπους που χρησιμοποιούν «εναλλακτικά» τοπικά νομίσματα και θα ανακαλύψει ότι και αυτά αποτελούν μέτρο αξιών και κανένας δεν θα έδινε ποτέ (τηρουμένων των αρχών της ίσης ανταλλαγής) πχ ένα πρόβατο για ένα μικρό βάζο μέλι. Μου είναι, ακόμη, άγνωστο πως θα αγόραζε ένας καρκινοπαθής, που θέλει να αγνοήσει το ευρώ η το κάθε επίσημο νόμισμα, τα φάρμακά του με "εναλλακτικό τοπικό νόμισμα" ή "ανταλλακτική μονάδα" αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Ας μην είμαστε αφελείς σε γελοίες προπαγάνδες. Τη κρίση την ανεργία και τη δυστυχία δεν τη φέρνουν τα νομίσματα όπως δεν τη φέρνουν και οι μηχανές μαζικής παραγωγής. Την κρίση την φέρνει το καπιταλιστικό σύστημα που από τη μια παράγει πλούτο και από την άλλη φτώχεια μέσα από την σχέση εκμετάλλευσης με τους παραγωγούς του πλούτου (εργαζόμενους). Παράλληλα από τη μια παράγει υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο σε όλες τις μορφές, ακόμη και σε άυλες απαιτήσεις (τοκογλυφικά δάνεια) προς τους λαούς για τα επόμενα 200 χρόνια και από την άλλη παράγει «υπερπληθυσμούς» εργαζομένων και λαών οι οποίοι βγαίνουν στην ανεργία, λόγω αδρανούς υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου και ενίοτε στον πόλεμο ως κρέας για τα κανόνια.


Στην πραγματικότητα δεν περισσεύουν ούτε το κεφάλαιο ούτε οι εργαζόμενοι και οι λαοί. Μόνο για το κεφάλαιο περισσεύον γιατί δεν μπορεί να τα θέσει σε κερδοφόρα λειτουργία. Και ό,τι δεν φέρνει άμεσο και ανταγωνιστικό κέρδος, αποτελεί αλυσίδα αδράνειας του κεφαλαίου και όλου του συστήματος.

Στην πραγματικότητα λοιπόν όλο το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο μπορεί να επενδυθεί σε τομείς που έχει ανάγκη η κοινωνία και όλος ο «υπερπληθυσμός» να εργαστεί στους τομείς αυτούς. Αντί να έχουμε δηλαδή μια οικονομία του κεφαλαίου που μετράει τη λειτουργία της κοινωνίας με βάση τη κέρδος που μπορεί να αποσπάσει από την εκμετάλλευση των λαών, θα έχουμε μια οικονομία με σχεδιασμένη την επένδυση και την απασχόληση με σκοπό την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, χωρίς εκμετάλλευση. Αυτή είναι η τεράστια διαφορά μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού ως προς την αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων που ο καπιταλισμός αδυνατεί να κάνει και προτιμά να αιματοκυλά τον κόσμο παρά να το παραδεχτεί. Στην πολιτική οικονομία αυτή η αντίφαση λέγεται «αναντιστοιχία παραγωγικών σχέσεων – παραγωγικών δυνάμεων». Η αναντιστοιχία εμφανίζεται όταν οι παραγωγικές σχέσεις κάθε συστήματος, σταδιακά αδυνατούν να αξιοποιήσουν τα υλικά μέσα παραγωγής και το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει η κοινωνία. Για να εξαλειφθεί η αναντιστοιχία πρέπει να ανατραπεί το σύστημα που την παράγει μαζί με όλα τα απάνθρωπα φαινόμενά του εποικοδομήματός του και να εγκαθιδρυθούν νέες παραγωγικές σχέσεις. Αυτό είναι και το βασικό διακύβευμα κάθε κοινωνικής επανάστασης.