«Η ανάκριση» στο «Τζένη Καρέζη»
Μαρξιστής, επηρεασμένος ιδεολογoαισθητικά από το επικό θέατρο του Μπρεχτ, ο Πέτερ Βάις (1916 - 1982), το 1934, εγκαταλείπει τη γενέτειρά του, το Βερολίνο, και περιπλανιέται στην Αγγλία, στην Πράγα και μετά την εκεί εισβολή των ναζί, στη Σουηδία, όπου ασχολείται με τη ζωγραφική, το σκίτσο, τον κινηματογράφο και την πεζογραφία (χαρακτηριστικά βιωματικά πεζά του είναι τα «Σημείο φυγής», «Αποχαιρετισμός από τους γονείς», «Αισθητική της Αντίστασης», «Καταφύγιο», «Η κουβέντα τριών πεζογράφων»). Το 1948 γράφει το πρώτο θεατρικό του, «Ο πύργος». Επεται η «Ασφάλεια» (1952). Πολέμιος των αδηφάγων κεφαλαιοκρατών, το 1963, παρουσιάζει το «Νύχτα με καλεσμένους». Το 1964 φημίζεται με το ανέβασμα του ιστορικού έργου «Η καταδίωξη και η δολοφονία του Μαρά» (ή «Μαρά- Σαντ»), με θέμα τον επαναστάτη δημοσιογράφο Ζαν - Πολ Μαρά. Ενα έργο «μανιφέστο», που διακηρύσσει την ανυποχώρητη επαναστατική ταξική πάλη μέχρι την ευόδωση της λαϊκής εξουσίας, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Εποχή Ψυχρού Πολέμου. Η ΟΔ Γερμανίας επιδιώκει, παντοιοτρόπως, την απόκρυψη των εγκλημάτων του ναζιστικού ιμπεριαλισμού και των ενοχών του γερμανικού κεφαλαίου. Στον κρατικό μηχανισμό της εγκολπώνεται πολλούς γνωστούς, και μη, ναζιστές. Σ' αυτή τη «δημοκρατική» Γερμανία, μετά από μακρόχρονο αγώνα θυμάτων του ναζισμού, διεξάγεται η Δίκη της Φρανκφούρτης (1963 - 1965). Πρωτεργάτης του μεταπολεμικού «θεάτρου ντοκουμέντου», ο Βάις παρακολουθεί, ανελλιπώς, τη δίκη. Αντλεί από αυτήν το ιστορικό υλικό του συγκλονιστικού «κλασικού», πλέον, έργου του «θεάτρου ντοκουμέντου», «Η Ανάκριση» (το πρωτοανέβασε το 1965 στην «Ελεύθερη Λαϊκή Σκηνή» του Βερολίνου, ο ομοϊδεάτης συνεργάτης του Μπρεχτ, Ερβιν Πισκάτορ).
Στη δίκη αυτή ανακρίθηκαν 22 ναζί και κατέθεσαν περισσότεροι από 300 μάρτυρες, αρκετοί από τους οποίους ήταν επιζώντες από τα δύο κοντινά ναζιστικά στρατόπεδα στο Αουσβιτς (Αουσβιτς Ι και ΙΙ), στην τότε κατεχόμενη πολωνική κωμόπολη Οσφέντιμ. Επίκεντρο της δίκης έγινε το τεράστιας έκτασης στρατόπεδο Αουσβιτς ΙΙ, ή Μπίργκεναου (έτσι λεγόταν η περιοχή με τα εργοστάσια γερμανικών εταιρειών. Λ.χ., της Ι C FARBEN, που παρασκεύαζε το δηλητήριο για τους θαλάμους αερίων, της ΚΡΟΥΠ, της J.A. Toph und Sonne, τεσσάρων εταιρειών που κατασκεύασαν τους θαλάμους αερίων, κ.ά. Στα εργοστάσια αυτά, μερόνυχτα, μεταφερόταν και δούλευε πλήθος κρατουμένων, πολλοί από τους οποίους υπέκυπταν εκεί από εξάντληση). Στο Μπίργκεναου εξοντώθηκαν πάνω από 6 εκατομμύρια άνθρωποι. Στο 1 εκατομμύριο - αριθμός μεγαλύτερος από οποιοδήποτε άλλο ναζιστικό στρατόπεδο - ανέρχονται οι νεκροί αιχμάλωτοι Σοβιετικοί στρατιώτες. Αμέτρητοι οι νεκροί κομμουνιστές. Και βέβαια αποσιωπάται, επιμελώς, ότι στις 13/9/1945 αμερικανικά αεροπλάνα, με το πρόσχημα του βομβαρδισμού των ναζιστο-εργοστασίων, διόλου τυχαία («λάθος» το αποκάλεσαν!!!) ισοπέδωσαν πλήρως το Μπίργκεναου.
Ο Βάις, με τα ερωτήματα του προέδρου, των κατηγόρων, τις καταθέσεις των κατηγορουμένων, των λιγοστών μαρτύρων υπεράσπισης και των πολυάριθμων επιζώντων θυμάτων του ναζισμού, συνθέτει ένα συνταρακτικό, ιστορικά αδιάψευστο «κατηγορώ» κατά του - άρρηκτα συνδεδεμένου και αλληλοτροφοδοτούμενου από το κεφάλαιο - ναζιστικού τέρατος. Η αναφορά των πραγματικών ονομάτων των κατηγορουμένων της δίκης και άλλων που κατονόμασαν οι μάρτυρες κατηγορίας, οι βιωματικές μαρτυρίες τους για τα βασανιστήρια, την ατομική και μαζική εξόντωση στο Αουσβιτς Ι και ΙΙ, που παραπέμπουν σε όλα τα στρατόπεδα, συμπυκνώνονται σ' αυτό το υποδόριας ποιητικότητας «σκηνικό ορατόριο σε έντεκα τραγούδια» (έτσι το όρισε ο Βάις), με τα πρότυπα του μπρεχτικού επικού θεάτρου.
Εντεκα σκηνές, υποτιτλισμένες ως «τραγούδια», που αφορούν σε ισάριθμα εφιαλτικά μαρτύρια των κρατουμένων - λ.χ., «Τραγούδι για μαύρο τοίχο» (τοίχο των εκτελέσεων), τα κελιά απομόνωσης, τα ιατρικά και γενετικά πειράματα, τους θαλάμους αερίων, τα κρεματόρια. Εντεκα σκηνές, δομημένες σαν επεισόδια και χορικά, γι' αυτή την ιστορική τραγωδία που γέννησε το κεφάλαιο - γερμανικό και αμερικανικό - στον 20ό αιώνα. Το διαχρονικής διδακτικής αξίας έργο του Βάις υπηρετείται όπως αρμόζει στο ήθος του ντοκουμέντου αλλά και στην υπόγεια ποιητικότητά του, με την απέριττη σκηνοθεσία του Σταύρου Τσακίρη (ο ίδιος έκανε την απόδοση - επεξεργασία του κειμένου), το αφαιρετικά συμβολιστικό σκηνικό και τα κοστούμια της Θάλειας Ιστικοπούλου και, προπάντων, με την επιβλητική, χωρίς ίχνος «θεατρικότητας», υποκριτική του Κώστα Καζάκου (πρόεδρος δικαστηρίου).
Με τις αντίστοιχες της αμετανόητης ναζιστικής ιδεολογίας, διαστροφής και συμπεριφοράς ερμηνείες των Κωνσταντίνου Καζάκου (πολύ καλός στον Σταρκ), Κώστα Μπάρα, Σπύρου Τσεκούρα, Ευθύμη Τσεκούρα και Δημήτρη Καλαντζή (συνήγορος υπεράσπισης). Και τις λιτής δραματικότητας ερμηνείες των Θόδωρου Γράμψα, Παύλου Ορκόπουλου, Εύας Κοταμανίδου, Τζένης Κόλια, Μαρίας Τζάνη και Γιάννη Γούνα (μάρτυρες - θύματα). Την καταγγελία του Βάις για την αλληλουχία καπιταλισμού - φασισμού εμπλουτίζει η εκφώνηση, στο φινάλε της παράστασης, από τον δημοσιογράφο Νίκο Μπογιόπουλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου