Η ανελέητη μάχη για την αστική εξουσία

redflyplanet (από το Ριζοσπάστη)

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1945

Η ανελέητη μάχη για την αστική εξουσία

Παράδοση των όπλων από τους μαχητές του ΕΛΑΣ (Συμφωνία της Βάρκιζας)

Στις 26 Ιούνη του 1945 η ΚΕ του ΕΑΜ έστειλε ανοιχτή επιστολή προς τις τρεις μεγάλες δυνάμεις της εποχής (Αγγλία, Ηνωμένες Πολιτείες και ΕΣΣΔ) με την οποία κατήγγειλε το όργιο τρομοκρατίας κατά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και ζητούσε την παρέμβασή τους. Η επιστολή δημοσιεύθηκε στο «Ριζοσπάστη» στις 28 Ιούνη του 1945.
Ξεφυλλίζοντας το «Ριζοσπάστη» της περιόδου 1945-1947 προκαλεί εντύπωση το γεγονός της σχεδόν καθημερινής καταγραφής ειδήσεων που περιγράφουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον των ΕΑΜιτών, των κομμουνιστών και των δημοκρατικών πολιτών από συμμορίες δωσιλόγων, πρώην συνεργατών των Γερμανών και κάθε λογής φασιστοειδών.
Και δεν είναι υπερβολή να πούμε πως, όποιος μιλάει για κείνη την εποχή, χωρίς να έχει μελετήσει ακριβώς αυτές τις καταγραφές αδυνατεί έστω και στο ελάχιστο να την κατανοήσει και να την περιγράψει με στοιχειώδη αντικειμενικότητα.

Δεν είναι υπερβολή να σημειώσουμε πως μέσα από τις σελίδες του «Ρ» εκείνης της τριετίας - αλλά και στις σελίδες των άλλων προοδευτικών εφημερίδων - κουρελιάζονται όλες οι σύγχρονες θεωρίες, που, «ελαφρά τη καρδία», διατυπώνουν το συμπέρασμα πως ο Εμφύλιος μπορούσε να αποφευχθεί, πως το ξεκίνημα του δεύτερου ένοπλου αγώνα και η συγκρότηση του ΔΣΕ
ήταν εγκληματικό λάθος, πως το λαϊκό κίνημα δεν έπρεπε να αντισταθεί με τα όπλα.

Η κομμουνίστρια δασκάλα Ειρήνη Γκίνη είναι η πρώτη γυναίκα στην ελληνική ιστορία που εκτελείται

Επί τρία, σχεδόν, ολόκληρα χρόνια, από την απαράδεκτη υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας ως το ολικό πέρασμα στην ένοπλη πάλη, οι δολοφονίες λαϊκών αγωνιστών, οι τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον τους και εναντίον των οικογενειών τους, οι καταστροφές των περιουσιών τους, οι βιασμοί, οι κακοποιήσεις, το πλιάτσικο, ήταν καθημερινό φαινόμενο με τις ευλογίες - έμμεσες ή άμεσες κάθε φορά - του επίσημου κράτους.
Ο «Ριζοσπάστης» καταγράφει αυτό το όργιο σε σημείο που ο σημερινός αναγνώστης να αναρωτιέται «μέχρι πού φτάνουν τα όρια ανοχής και αντοχής του ανθρώπου;». Πώς μπόρεσαν εκείνοι οι άνθρωποι και η καθοδήγησή τους - το ΕΑΜ και το ΚΚΕ - να περνάνε τόσα και να μη βγαίνουν στους δρόμους, «αντικαθιστώντας τα όπλα της κριτικής με την κριτική των όπλων»; Κι όμως, μπόρεσαν να αντέξουν τόσο όσο να εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια, ώστε να αποφευχθεί ο εμφύλιος.
Τα εξάντλησαν και με το παραπάνω μάλιστα, σε τέτοιο σημείο, που θα φάνταζε δίκαια, ίσως, η κριτική πως υπήρξε καθυστέρηση, σχετικά με το πέρασμα στην ένοπλη αντίσταση.
Ας πιάσουμε όμως το νήμα των εξελίξεων: Η απελευθέρωση ήρθε τον Οκτώβρη του 1944. Οι βάσεις για την οργάνωση του λαϊκού απελευθερωτικού αγώνα, μετά τη χιτλερική κατοχή, είχαν τεθεί με την απόφαση της ιστορικής 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Βεβαίως, ο λαός μας δεν πρόλαβε όχι μόνο να ανοικοδομήσει τη λαϊκοδημοκρατική Ελλάδα, όχι μόνο να εγκαθιδρύσει τη λαϊκή εξουσία, ζήτημα που έθετε η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1941, αλλά δεν πρόλαβε να χαρεί ούτε αυτή την απελευθέρωση από την ξενική κατοχή, αφού η επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών το Δεκέμβρη του 1944 επέβαλε δεύτερη ξένη κατοχή και προκειμένου να εγκαθιδρυθεί αστικό καθεστώς ώθησε τις εξελίξεις έως τον εμφύλιο πόλεμο.

Δεκεμβριανά - Οι άντρες της βρετανικής αστυνομίας εν δράσει στο Σύνταγμα

Η ιστορική περίοδος στην οποία αναφερόμαστε είχε, από την άποψη των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων, ως ένα βασικό χαρακτηριστικό της την εθνικοαπελευθερωτική πάλη του λαού από τον ιμπεριαλιστή κατακτητή. Αλλά μόνο μ' αυτό το χαρακτηριστικό δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια της εξελιχθείσας στη συγκεκριμένη περίοδο πραγματικότητας. Γιατί η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας από τη μια πλευρά και στην εργατική τάξη και στ' άλλα λαϊκά στρώματα από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα ακόμη και σ' αυτή την περίοδο.
Η επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα έρχεται ως συνέχεια της οικονομικοπολιτικής σύνδεσης του κεφαλαίου της Ελλάδας με την αστική τάξη της Αγγλίας (ήταν «παραδοσιακοί» σύμμαχοι), μετά την ήττα του αντίπαλου συνασπισμού (Γερμανία, Ιαπωνία, Ιταλία), καπιταλιστικών κρατών στον πόλεμο. Αυτή η επέμβαση ίσως δε θα χρειαζόταν, αν στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο ηγούνταν η αστική τάξη της Ελλάδας, οπότε και το ποιος - ποιον μετά την απελευθέρωση, αφού θα συνέχιζε να ήταν ο ηγέτης των μεταπελευθερωτικών κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων, ίσως ήταν πιο δύσκολο να λυθεί σε όφελος του λαού. Τώρα όμως ο συσχετισμός δυνάμεων ήταν συντριπτικά υπέρ του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.
Γιατί σ' αυτό τον πόλεμο ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Και στη μεταπελευθερωτική πορεία της Ελλάδας αυτό το γεγονός έβαζε τη σφραγίδα του.
Ουσιαστικά, σ' όλη την πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε βρισκόταν σε πρωτεύουσα θέση των εξελίξεων, αντικειμενικά κρινόταν το «ποιος - ποιον» στο ζήτημα της εξουσίας. Και απασχολούσε το ίδιο την άρχουσα τάξη και τα πολιτικά της κόμματα, αλλά και την εργατική τάξη και τους συμμάχους της και τα συνασπισμένα στο ΕΑΜ κόμματά τους, όπως και τον ίδιο το συνασπισμό του ΕΑΜ. Αλλωστε, η ταξική πάλη στις ταξικές κοινωνίες ποτέ δε σταματά.

Στις 14 Αυγούστου 1946 η συμμορία του Σούρλα στη Θεσσαλία βασανίζει και σκοτώνει τον πολιτικό συντάκτη του «Ριζοσπάστη» Κώστα Βιδάλη

Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας, ακόμη πριν τον πόλεμο και στη διάρκεια της προετοιμασίας του προετοιμαζόταν η ίδια να αντιμετωπίσει ανάλογες καταστάσεις, φροντίζοντας η πάλη της ενάντια στο εργατικό και γενικότερα στο λαϊκό κίνημα να γίνεται ολοένα και πιο αποτελεσματική, με αποκορύφωμα τότε την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου από τον Μεταξά.
Επίσης, ακόμη πριν την απελευθέρωση και έχοντας επίγνωση των συνθηκών που δημιουργούνται παγκόσμια, ιδιαίτερα μετά τη νίκη των Σοβιετικών στο Στάλινγκραντ, που ήταν η αρχή του τέλους του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Και την απασχολούσε γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα λαϊκή εξουσία. Το έπος του ΕΑΜ δεν ήταν μόνο η εθνική απελευθέρωση, αλλά και η δημιουργία των φύτρων της λαϊκής εξουσίας στην Ελλάδα.
Η λαϊκή εξουσία δεν κατέκτησε την τελική νίκη. Αυτό είναι καίριο στρατηγικό ζήτημα, το οποίο η πολιτική πρωτοπορία, η καθοδήγηση και οι ηγετικές πολιτικές δυνάμεις του αγώνα, με πρώτο απ' όλες το κόμμα της εργατικής τάξης, μπορούν να εξασφαλίσουν αν σωστά κατανοούν και υπολογίζουν τις αντικειμενικές συνθήκες, το συσχετισμό των δυνάμεων, προβλέπουν και προνοούν τις εξελίξεις, εφαρμόζοντας σωστά τις νομοτέλειες της ταξικής πάλης για το καθοριστικό ζήτημα, και ως προς τους ελιγμούς και συμβιβασμούς, αλλά και ως προς το στρατηγικό σκοπό. Ο οποίος βεβαίως, πρέπει να είναι σωστά καθορισμένος. Και εδώ βεβαίως στη σύνδεση του ζητήματος της εξουσίας με το ζήτημα της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης, έγιναν λάθη στρατηγικής. Η επέμβαση των Αγγλων διαμόρφωσε μετά την απελευθέρωση άλλο συσχετισμό δύναμης στο εσωτερικό της Ελλάδας. Και αυτό σε συνδυασμό με το γεγονός της συμμετοχής της Αγγλίας στον αντιχιτλερικό συνασπισμό επέδρασε στα στρατηγικά λάθη, πριν ακόμη την απελευθέρωση, όπως οι Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας για το μεταπελευθερωτικό καθεστώς της Ελλάδας και το ζήτημα της εθνικής ενότητας. Γιατί, ουσιαστικά, οι έχοντες την εξουσία στην Ελλάδα (ΕΑΜ-ΠΕΕΑ) κατέληξαν να συμφωνήσουν να τη μοιραστούν μετά την απελευθέρωση. Μόνο που στο συγκεκριμένο ζήτημα δε χωράει μοιρασιά. Παρ' όλ' αυτά, σε τίποτα δεν αναιρείται η μεγάλη εποποιία που έγραψε το εργατικό και το λαϊκό κίνημα της συγκεκριμένης περιόδου (Πηγή: Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, τ. 1ος, 1918-1949)

Η ταξική πάλη δεν σταμάτησε ποτέ

Οι συμμορίες θερίζανε τους αγωνιστές μετά τη συμφωνία της Βαρκιζας. Μια από αυτές η συμμορία του Σουρλα στη Θεσσαλία (φωτό) μαζί με Αγγλους αξιωματούχους

Μετά την εισβολή των Γερμανών το τμήμα της αστικής τάξης που είχε οικονομικοπολιτικές σχέσεις με τους Αγγλους έφυγε από την Ελλάδα για τη Μέση Ανατολή, το δε τμήμα της που είχε ανάλογες σχέσεις με τους Γερμανούς έμεινε στην Ελλάδα και συγκρότησε το κατοχικό καθεστώς με διάφορα πολιτικά σχήματα και πρόσωπα και έναν κρατικό μηχανισμό και έναν «παρακρατικό», που θα αποτελέσουν, μετά την απελευθέρωση, έναν από τους πιο καλούς μηχανισμούς εξασφάλισης της εξουσίας του κεφαλαίου στο σύνολό του, με τη χρησιμοποίησή του από τον αστικό πολιτικό κόσμο, ο οποίος υποτίθεται ότι έκανε αντίσταση στη γερμανική κατοχή από το εξωτερικό, και τους Αγγλους.
Σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου, αυτό που απασχολούσε την άρχουσα τάξη της Ελλάδας ήταν το μεταπελευθερωτικό καθεστώς. Την απασχολούσε γιατί στην Ελλάδα άρχισε να οργανώνεται μια νέα κατάσταση, όπου ο λαός δημιουργούσε τα φύτρα της λαϊκής εξουσίας. Με τα όργανα λαϊκής αυτοδιοίκησης, τα λαϊκά δικαστήρια, αλλά και την Κυβέρνηση του Βουνού, την ΠΕΕΑ. Είχε ακόμη το δικό του λαϊκό στρατό, τον ΕΛΑΣ, και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού συσπειρωμένη στο ΕΑΜ.
Ετσι, η ιστορική αυτή περίοδος είχε, από την άποψη των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων, ως ένα βασικό χαρακτηριστικό της τη λαϊκή απελευθερωτική πάλη ενάντια στη χιτλερική κατοχή και υποδούλωση. Αλλά μόνο μ' αυτό το χαρακτηριστικό δεν αποτυπώνεται ολόκληρη η ιστορική αλήθεια. Η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη της Ελλάδας, από τη μια πλευρά, και στην εργατική τάξη και στ' άλλα λαϊκά στρώματα, από την άλλη, διεξαγόταν ασίγαστα ακόμη και σ' αυτή την περίοδο. Και αυτό εκφράστηκε τόσο κατά την περίοδο της Κατοχής με τη διαπάλη για την συγκρότηση της κυβέρνησης μετά την απελευθέρωση, όσο και μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς ιμπεριαλιστές, την οποία ο λαός μας δεν πρόλαβε να χαρεί και να τη διατηρήσει για πολύ. Οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές επεμβαίνουν στην Ελλάδα ως κατακτητές με το στρατό τους και με σκοπό το τσάκισμα του λαϊκού κινήματος του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ και τη συγκρότηση εξουσίας του κεφαλαίου, επιβάλλοντας ουσιαστικά μια δεύτερη κατοχή. Αυτό αποτυπώνεται με την ένοπλη επέμβαση των Αγγλων και των ντόπιων μηχανισμών που στήριζαν έως τότε το κατοχικό καθεστώς, το Δεκέμβρη του 1944. Επέμβαση που κατέληξε στη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ηταν η αρχή της νέας ένοπλης αντιπαράθεσης που πήρε το 1946 τη μορφή του εμφυλίου.

Οι αστοί είχαν καθαρό τον ταξικό τους στόχο

Επί τρία, σχεδόν, ολόκληρα χρόνια, από την απαράδεκτη υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας ως το ολικό πέρασμα στην ένοπλη πάλη, οι δολοφονίες λαϊκών αγωνιστών, οι τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον τους και εναντίον των οικογενειών τους, ήταν καθημερινό φαινόμενο με τις ευλογίες - έμμεσες ή άμεσες κάθε φορά - του επίσημου κράτους (φωτό: Μετά τη Βάρκιζα ο Δήμος Πρεκεζής από τις Καρυές Λακωνίας δολοφονήθηκε στο χωριό Κολλινε Τρίπολης και το κεφάλι του εκτέθηκε στην πλατεία του χωριού)

Ας το επαναλάβουμε: Η επέμβαση των Αγγλων ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα ήρθε ως συνέχεια της οικονομικοπολιτικής σύνδεσης του κεφαλαίου στην Ελλάδα με την αστική τάξη της Αγγλίας, και ήταν χρειαζούμενη, στην αστική τάξη, γιατί στον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο δεν ηγήθηκε η ίδια. Και επειδή ο συσχετισμός δύναμης που διαμορφώθηκε στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα δεν της έδινε τη δυνατότητα να ηγηθεί στις μεταπελευθερωτικές κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, χρειάστηκε και την αγγλική στρατιωτική επέμβαση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην απελευθερωτική πάλη ηγήθηκε η εργατική τάξη με τους συμμάχους της. Στην πρωτοπορία βρισκόταν το ΚΚΕ και ο συνασπισμός του ΕΑΜ.
Αυτή η στρατηγική επιδίωξη για την με κάθε τρόπο εγκαθίδρυση αστικής εξουσίας στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση εφαρμόστηκε βάσει σχεδίου, ακόμη μεσούντος του πολέμου. Ετσι, ο Τσόρτσιλ ήρθε σε συνεννόηση και με τη γερμανική κυβέρνηση, προκειμένου να διευκολυνθούν σ' αυτό το σκοπό. Συμφώνησαν, λοιπόν, ν' αφεθούν ανενόχλητα τα γερμανικά στρατεύματα κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα και σε αντάλλαγμα να παραχωρήσουν οι Γερμανοί στους Εγγλέζους τη Θεσσαλονίκη.
Το γεγονός αυτό περιέγραψε χαρακτηριστικά ο Αλμπερτ Σπέερ, υπουργός της Πολεμικής Βιομηχανικής Παραγωγής του Χίτλερ («Η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ 1946-1949», σελ. 36, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).
Βάσει σχεδίου χαράχτηκε η πολιτική της άρχουσας τάξης και των Αγγλων για την Ελλάδα. Οι Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας είναι κρίκοι της ίδιας αλυσίδας, που οδήγησε στο Δεκέμβρη και στη Βάρκιζα. Σχετικά μ' αυτό, ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου αναφέρει σε επιστολή του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στις 2 του Μάρτη 1948: «Το συμπέρασμα είναι ότι ο Δεκέμβριος ημπορεί να θεωρηθεί "δώρον του Υψίστου". Αλλά, διά να υπάρξη ο Δεκέμβριος, έπρεπε προηγουμένως να είχωμεν έλθει εις την Ελλάδα. Και τούτο ήτο δυνατόν μόνο με την συμμετοχήν και του ΚΚΕ εις την κυβέρνησιν, δηλαδή με τον Λίβανον. Και διά να ευρεθούν εδώ οι Βρετανοί, οι οποίοι ήσαν απαραίτητοι διά την Νίκην, έπρεπε προηγουμένως να είχεν υπογραφή το Σύμφωνον της Καζέρτας. Και διά να γίνη η Στάσις - "το δώρον του Υψίστου" - έπρεπε προηγουμένως να επιμείνω εις την άμεσον αποστράτευσιν του ΕΛΑΣ και να θέσω το ΚΚΕ ενώπιον του διλήμματος ή να αποδεχθή ειρηνικώς τον αφοπλισμόν του ή να επιχειρήση την Στάσιν, υπό συνθήκας όμως πλέον, αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια» (Μάρκου Βαφειάδη «ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ», τ. 5ος, σελ. 47, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ).

Επέβαλαν την ένοπλη αντιπαράθεση

Αντάρτσες και αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας

Ο συμβιβασμός από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ στη Βάρκιζα (Φλεβάρης 1945), με βάση τον οποίο παραδόθηκαν τα όπλα του ΕΛΑΣ, σήμανε ταυτόχρονα την έναρξη ενός ανελέητου διωγμού κατά των εκατοντάδων χιλιάδων αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης.
Ο αντίπαλος έκανε ολομέτωπη επίθεση για τον αφανισμό, αν ήταν δυνατό, του λαϊκού κινήματος, με τακτική και μεθόδευση, δημιουργώντας πρωτοφανείς συνθήκες δολοφονικού οργίου και ωμής βίας σε βάρος των ΕΑΜιτών. Ετσι, 15 μήνες από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, ο αιματηρός απολογισμός ήταν: «Φόνοι: 1.289. Τραυματίες: 667. Βασανισμοί: 31.632. Φυλακισμένοι: 8.624, ενώ καθ' όλον το έτος ξεπερνούσαν τις 30.000. Απόπειρες φόνων: 509. Συλληφθέντες: 84.931. Βιασμένες γυναίκες: 165. Λεηλασίες-καταστροφές: 18.767. Καταστροφές γραφείων: 667» («Στη δίνη του Εμφυλίου», σελ. 440, εκδόσεις «Προσκήνιο»).
Ενώ ο Β. Μπαρτζιώτας προσθέτει στα παραπάνω: «Καταδιωκόμενοι: 100.000. Στη χώρα δρούσαν συμμορίες: 166. Παράνομα οπλοφορούντες συμμορίτες: 20.000» (Β. Μπαρτζιώτα: «Ο αγώνας του ΔΣΕ», σελ. 20).
Ο μονόπλευρος εμφύλιος είχε, λοιπόν, αρχίσει. Οι ένοπλες συμμορίες των Σούρλα, Μαγγανά, Τσαντούλα, Βουρλάκη, Κατσαρέα, Καμαρινέα κ.ά., σε συνεργασία με τη Χωροφυλακή και το Στρατό, οργίαζαν στην ύπαιθρο, ενώ οι περιβόητες «επιτροπές Ασφαλείας» έστελναν κατά χιλιάδες κομμουνιστές και άλλους ΕΑΜίτες στους τόπους εξορίας. Χιλιάδες καταδιωκόμενοι υποχρεώθηκαν να πάρουν τα βουνά και να υπερασπιστούν τη ζωή τους με το όπλο στο χέρι.

Τα ζωτικά συμφέροντα των ιμπεριαλιστών

Αθήνα 4 Δεκέμβρη 1944. Χιλιάδες λαού στην κηδεία των θυμάτων της προηγούμενης μέρας. Ανάμεσά τους τα μαυροφορεμένα κορίτσια κρατώντας το πανό που έγραφε: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα - ΕΑΜ»

Την ίδια περίοδο που εξελισσόταν στην Ελλάδα η ένοπλη αντιπαράθεση με τη στρατιωτική και πολιτικοοικονομική παρουσία των Εγγλέζων και μετά των Αμερικανών ιμπεριαλιστών, στη διεθνή πολιτική σκηνή συμβαίνουν γεγονότα μεγάλης σημασίας για το μεταπολεμικό κόσμο.
Ο Τσόρτσιλ κήρυξε στο Φούλτον των ΗΠΑ τον ψυχρό πόλεμο «κατά του σιδηρού παραπετάσματος», ως απάντηση του ιμπεριαλισμού στη δημιουργία του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, στο οποίο ανήκαν και τέσσερις βαλκανικές χώρες, οι τρεις από τις οποίες είχαν σύνορα με την Ελλάδα. Η άρχουσα τάξη της Ελλάδας είχε ήδη ζητήσει τη βοήθεια των ιμπεριαλιστών συμμάχων της. Οι ιμπεριαλιστές είχαν επίσης την ανάγκη εγκαθίδρυσης στην Ελλάδα ενός στυγνού αστικού καθεστώτος, αφού έτσι θα είχαν έναν κρίκο στην αλυσίδα περικύκλωσης των σοσιαλιστικών χωρών, στα Βαλκάνια, αλλά και πρόσβαση στη Μέση Ανατολή, λόγω των πετρελαίων.
Ο Παναγιώτης Πιπινέλης έγραφε σχετικά: «...Τώρα με την αγωνία των αλησμόνητων εκείνων τελευταίων ημερών του 1946, τα πράγματα εζήτουν άμεσον θεραπείαν και αι συνομιλίαι εκείναι προσελάμβανον δραματικόν χαρακτήρα. Επιτέλους, όμως, την 18ην Οκτωβρίου μια φωτεινή ακτίς ελπίδος διασχίζει το πυκνόν σκότος: Ο Μακ Βη (ο πρέσβης των ΗΠΑ) έδιδεν εις τον Βασιλέα να αναγνώση, όλως εμπιστευτικώς, εν βαρυσήμαντον τηλεγράφημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ηταν μια βαρυσήμαντος ανακοίνωσις, η οποία απηυθύνετο προσωπικώς προς τον Βασιλέα. Η αμερικανική κυβέρνησις διά πρώτην φοράν μας εδήλου, ότι η Ελλάς ήτο ζωτικός χώρος διά την ασφάλειαν των Ηνωμένων Πολιτειών και ότι διά να μας βοηθήσει εις τον αγώνα της ανεξαρτησίας μας ήτο πρόθυμος να μας παράσχει το υλικόν το οποίον μας εχρειάζετο» (ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ, 1918 - 1949, σελ. 563).

«ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» 13 Ιούλη 1945.Ρεπορτάζ για τις συμμορίες στην ύπαιθρο

Και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χ. Τρούμαν: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβον εκ μέρους της ελληνικής κυβερνήσεως επείγουσαν έκκλησιν διά οικονομικήν βοήθειαν. Οι προκαταρκτικές πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής, η οποία ευρίσκεται ήδη εις την Ελλάδα, καθώς και οι πληροφορίες του πρεσβευτού μας στην Αθήνα ενισχύουν την δήλωσιν της ελληνικής κυβερνήσεως, που συνίσταται στο ότι η βοήθεια είναι επιτακτική, αν η Ελλάς πρόκειται να επιζήση ως ελεύθερον έθνος... Η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίσει την κατάστασιν. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό, αν πρόκειται να αποκατασταθεί η εξουσία της κυβερνήσεως στο ελληνικό έδαφος» (ό.π., σελ. 565).
Την ίδια περίοδο, οι ΗΠΑ εξαγγέλλουν το Σχέδιο Μάρσαλ με πρωταρχικό σκοπό την υπονόμευση του σοσιαλιστικού συστήματος και γενικά του κομμουνιστικού κινήματος, αλλά και τη μεγαλύτερη διείσδυση των αμερικανικών μονοπωλίων στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ ήταν αναμφισβήτητα η ισχυρότερη οικονομική δύναμη στον κόσμο και ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης των καπιταλιστικών χωρών. Στα ερείπια του πολέμου οι ΗΠΑ έχτιζαν, με το «Σχέδιο Μάρσαλ», το «νέο» πρόσωπο του μεταπολεμικού καπιταλισμού.
Οπως είπε ο Ντάγκλας Μπρίνκλι, διευθυντής του Κέντρου Αϊζενχάουερ του Πανεπιστημίου της Νέας Ορλεάνης, «χωρίς το Σχέδιο Μάρσαλ ολόκληρο το Βερολίνο θα είχε περάσει στα χέρια των Ανατολικών, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Τουρκία θα βρίσκονταν στη σφαίρα της σοβιετικής επιρροής και οι ΗΠΑ θα έχαναν την πρόσβαση στα πετρέλαια του Κόλπου και τον έλεγχο της Μεσογείου» («Ριζοσπάστης», άρθρο Θ. Παπαρήγα, 21 του Ιούνη 1997).
Την ίδια περίοδο επίσης γίνεται από τις ΗΠΑ η εξαγγελία και του δόγματος Τρούμαν.

«ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» 28 Ιούνη 1945.Καταγγελία του ΕΑΜ για το όργιο τρομοκρατίας.

Η Ελλάδα ήταν μια από τις χώρες - υποδοχείς του «Σχεδίου Μάρσαλ» και του «Δόγματος Τρούμαν» (Μάρτης 1947). Σύμφωνα με το «Δόγμα Τρούμαν» η κυβέρνηση των ΗΠΑ έπαιρνε υπό την προστασία της τις αντίστοιχες αστικές τάξεις της Ελλάδας και της Τουρκίας, αναλάμβανε τον εξοπλισμό τους και γενικά παρείχε κάθε βοήθεια, προκειμένου να καταστούν και οι δύο χώρες σταθερά αγκυροβόλια και ορμητήρια του καπιταλισμού. Ηταν η περίοδος που οι Εγγλέζοι αδυνατούσαν πια να σηκώσουν το αντίστοιχο βάρος και λίγο λίγο παραχωρούσαν τη θέση τους στις ΗΠΑ.

Ο ρόλος των κομμάτων του «Κέντρου»

Ενα από τα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου ήταν η προτίμηση της άρχουσας τάξης και των Αγγλοαμερικανών στα κόμματα του «Κέντρου» ως διαχειριστές της κυβερνητικής εξουσίας. Δεν ήταν τυχαία επιλογή.
Μ' αυτά τα κόμματα, αυξάνονταν οι αυταπάτες σε μικροαστικά στρώματα για τη δυνατότητα ομαλών και φιλολαϊκών εξελίξεων, δημιουργούσαν ρήγματα στη λαϊκή συμμαχία, ενισχύοντας τις συμμαχίες της άρχουσας τάξης.
Ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα και τις πολιτικές εξελίξεις της τότε περιόδου.
«Στην κυβέρνηση της λεγόμενης "εθνικής ενότητας" που προέκυψε από τη Συμφωνία του Λιβάνου, η πρωθυπουργία ανατέθηκε στον Γ. Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου παρέμεινε πρωθυπουργός μέχρι το τέλος των μαχών του Δεκέμβρη 1944. Παρέμεινε για όσο διάστημα χρειάστηκε να γίνουν ο Λίβανος, η Καζέρτα και ο Δεκέμβρης. Και μετά, αφού δεν είχε πια να δώσει το ελάχιστο, ως πρωθυπουργός, αντικαταστάθηκε. Αλλά αντικαταστάθηκε από έναν άλλον "κεντρώο" παράγοντα: Τον Νικ. Πλαστήρα. Ο τελευταίος ήταν ίσως ο ιδανικότερος να συντελέσει στην παράδοση των όπλων από τον ΕΛΑΣ. Εχοντας, μάλιστα, ως υπουργό του των Εξωτερικών τον Ιωάννη Σοφιανόπουλο, επιφανή σοσιαλδημοκρατική προσωπικότητα, μπορούσε να οδηγήσει πιο ομαλά στη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ηταν πιο ...φερέγγυοι, σε σύγκριση με άλλους, για την "πιστή τήρησή" της!
Οταν υπογράφτηκε και η Συμφωνία της Βάρκιζας, ήταν φανερό ότι τελείωνε και η θητεία της κυβέρνησης Πλαστήρα, που διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες. Και όντως, στις 7 του Απρίλη 1945, ο Πλαστήρας αποπέμφθηκε. Σχηματίστηκε η κυβέρνηση του ναυάρχου Πέτρου Βούλγαρη, την οποία στήριξε και το "Κόμμα των Φιλελευθέρων", για ν' αποσύρει τη στήριξη λίγο καιρό αργότερα και ν' αρχίσουν απανωτές και αποτυχημένες προσπάθειες σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης που θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές. Ηταν χαρακτηριστική και εδώ η επιμονή να δημιουργηθούν κυβερνήσεις με "κεντρώο" πρόσωπο. Τελικά, σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον Θεμ. Σοφούλη και ανέλαβε τη διεξαγωγή των εκλογών βίας, νοθείας και αιματηρής τρομοκρατίας της 31ης του Μάρτη 1946.
Από τις εκλογές νικητής βγήκε το "Λαϊκό Κόμμα" του Κ. Τσαλδάρη με 55% των ψήφων! Αλλά η κυβέρνηση που σχηματίστηκε δεν υπήρξε μακρόβια, παρά την πλειοψηφία που είχε στη Βουλή. Μερικούς μήνες αργότερα, αφού πρόλαβε να κάνει το επίσης νόθο δημοψήφισμα επιστροφής του Βασιλιά και να εντείνει τους διωγμούς κατά του ΕΑΜ και του ΚΚΕ με το περιβόητο Γ΄ Ψήφισμα, η κυβέρνηση του "Λαϊκού Κόμματος" αντικαταστάθηκε (!) από "κεντροδεξιά" υπό τον Δημ. Μάξιμο και με τη συμμετοχή των Γ. Παπανδρέου, Σοφ. Βενιζέλου κ.ά. Ωστόσο, κάτω από τη λαϊκή κατακραυγή έπεσε και η κυβέρνηση Μαξίμου.
Και τότε έσπευσαν ν' αποτρέψουν κίνηση του Κ. Τσαλδάρη να επανέλθει! Διορίστηκε κυβέρνηση των Σοφούλη - Τσαλδάρη, με πρωθυπουργό τον πρώτο, για να τα "βγάλει" πέρα στον εμφύλιο πόλεμο, να θέσει εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ, την Εθνική Αλληλεγγύη και να κλείσει το "Ριζοσπάστη" και τα άλλα κομματικά και ΕΑΜίτικα έντυπα» (Μάκη Μαΐλη, «Ο αστικός πολιτικός κόσμος», «Ρ», 16/1/2000).
Στα 1947, ο Εμφύλιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και διαρκεί έως τον Αύγουστο του 1949, που κατέληξε σε στρατιωτική ήττα του κινήματος. Παρά την ήττα, όμως, ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ήταν δίκαιος, συνέχεια της ΕΑΜικής Αντίστασης και του Δεκέμβρη, ένας αγώνας που αποτελούσε μονόδρομο για το λαό και κορυφαία έκφραση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα.