Antonio Gramsci-Τα τετράδια της φυλακής. Κόμμα, κομματική πειθαρχία, κόμματα της άρχουσας τάξης -Φιλελευθερισμός και κράτος

Lenin Reloaded

[...] Είναι δύσκολο να αρνηθούμε πως όλα τα πολιτικά κόμματα (τόσο αυτών των υποτελών ομάδων όσο και αυτά των κυρίαρχων) επιτελούν επίσης μια αστυνομευτική λειτουργία -- δηλαδή, τη λειτουργία της προστασίας μιας ορισμένης πολιτικής και νομικής τάξης. Αν αυτό ήταν να το αποδείξουμε ολοκληρωτικά, το πρόβλημα θα έπρεπε να τεθεί με διαφορετικούς όρους. Θα έπρεπε να συσχετιστεί, με άλλα λόγια, με τα μέσα και με τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες επιτελείται μια τέτοια λειτουργία. Είναι ο σκοπός της η καταστολή ή η διάχυση; Με άλλα λόγια έχει αντιδραστικό ή προοδευτικό χαρακτήρα; Επιτελεί το συγκεκριμένο κόμμα την αστυνομευτική του λειτουργία έτσι ώστε να συντηρήσει μια επιφανειακή, εξωτερική τάξη, η οποία είναι εμπόδιο στις ζωτικές δυνάμεις της ιστορίας; Ή την επιτελεί με την έννοια του να τείνει να υψώσει το λαό σε ένα νέο επίπεδο πολιτισμού το οποίο εκφράζεται προγραμματικά στην πολιτική και δικαιϊκή του τάξη; Στην πραγματικότητα, ο νόμος βρίσκει τον παραβάτη: 1. Μέσα στα αντιδραστικά κοινωνικά στοιχεία τα οποία αποστερεί από προνόμια 2. Μέσα στα προοδευτικά στοιχεία τα οποία κρατάει πίσω 3. Μέσα στα στοιχεία αυτά τα οποία δεν έχουν ακόμα φτάσει στο πολιτιστικό επίπεδο που ο νόμος μπορεί να εννοηθεί πως εκπροσωπεί. Η αστυνομευτική λειτουργία ενός κόμματος μπορεί λοιπόν να είναι είτε προοδευτική είτε οπισθοδρομική. Είναι προοδευτική όταν τείνει να κρατά τις αποστερημένες αντιδραστικές δυνάμεις μέσα στα όρια της νομιμότητας, και όταν υψώνει τις καθυστερημένες μάζες στο επίπεδο της νέας νομιμότητας. Είναι οπισθοδρομική όταν τείνει να κρατά πίσω τις ζωτικές δυνάμεις της ιστορίας και να συντηρεί μια νομιμότητα που έχει ξεπεραστεί, η οποία είναι αντι-ιστορική, και η οποία έχει γίνει επιφανειακή. Συν τοις άλλοις, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το κόμμα προσφέρει κριτήρια διάκρισης. Όταν το κόμμα είναι προοδευτικό, λειτουργεί "δημοκρατικά" (δημοκρατικός συγκεντρωτισμός)· όταν είναι οπισθοδρομικό λειτουργεί "γραφειοκρατικά" (γραφειοκρατικός συγκεντρωτισμός). Στην δεύτερη αυτή περίπτωση, το κόμμα είναι ένας απλός, αστόχαστος εκτελεστής. Είναι συνεπώς τεχνικά ένας αστυνομευτικός οργανισμός, και το όνομά του ως "πολιτικό κόμμα" είναι απλώς μια μεταφορά για έναν μυθολογικό χαρακτήρα.

[1933].

Εγείρεται το πρόβλημα αν οι μεγαλοβιομήχανοι έχουν ένα μόνιμο δικό τους πολιτικό κόμμα. Μού φαίνεται ότι η απάντηση πρέπει να είναι αρνητική. Οι μεγαλοβιομήχανοι χρησιμοποιούν όλα τα υπάρχοντα κόμματα με τη σειρά, αλλά δεν έχουν δικό τους κόμμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι με οποιονδήποτε τρόπο "αγνωστικιστές" ή "απολίτικοι." Το συμφέρον τους βρίσκεται σε μια καθορισμένη ισορροπία δυνάμεων, την οποία επιτυγχάνουν ακριβώς όταν χρησιμοποιούν τα μέσα τους για να ενισχύσουν το ένα ή το άλλο κόμμα από την πολύχρωμη πολιτική σκακιέρα με τη σειρά (με την εξαίρεση, δεν χρειάζεται να προσθέσω, του εχθρικού κόμματος, του οποίου η ενίσχυση δεν μπορεί να βοηθηθεί ακόμα και σαν κίνηση τακτικής). 

Μτφρ.: Lenin Reloaded

 Antonio Gramsci-Τα τετράδια της φυλακής. Φιλελευθερισμός και κράτος

[...] Οι ιδέες του κινήματος για Ελεύθερο Εμπόριο βασίζονται σε ένα θεωρητικό σφάλμα του οποίου η πρακτική καταγωγή δεν είναι δύσκολο να εντοπιστεί. Βασίζονται σε μια διάκριση της πολιτικής σφαίρας [political society] και της κοινωνίας των ιδιωτών [civil society] η οποία κατασκευάζεται και παρουσιάζεται ως οργανική, ενώ στην ουσία είναι απλώς μεθοδολογική. Έτσι, υποστηρίζεται πως η οικονομική δραστηριότητα ανήκει στην κοινωνία των ιδιωτών, και ότι το Κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει για να την ρυθμίσει. Αλλά εφόσον στην πραγματικότητα η κοινωνία των ιδιωτών και το Κράτος είναι ένα και το αυτό, πρέπει να ξεκαθαριστεί πως και το laissez-faire είναι μια μορφή κρατικής "ρύθμισης", το οποίο εισάγεται και συντηρείται με νομοθετικά και εξαναγκαστικά μέτρα. Είναι μια ενσυνείδητη πολιτική, που έχει επίγνωση για τους στόχους της, και όχι η αυθόρμητη, αυτοματική έκφραση των οικονομικών δεδομένων. Συνεπώς, ο φιλελευθερισμός του laissez-faire είναι πολιτικό πρόγραμμα, το οποίο είναι σχεδιασμένο ώστε να αλλάξει --στον βαθμό που αποβεί νικηφόρο-- το ηγεμονικό προσωπικό του Κράτους, και να αλλάξει το οικονομικό πρόγραμμα του Κράτους-- με άλλα λόγια, την κατανομή του εθνικού εισοδήματος.

[1933-34· 1930-32]

Μτφρ.: Lenin Reloaded