Η γλώσσα των ναζί

σεισάχθεια

Χρήση των λέξεων παρά το νόημά τους γίνεται και είναι γενικά αποδεκτή κυρίως στις λέξεις με πολιτικές αξίες, όπως είναι ο όρος “έθνος” που συστηματικά στον πολιτικό λόγο κι ακόμα σήμερα χρησιμοποιείται όχι σαν ιστορική έννοια, αλλά σαν συνώνυμος της λέξης “φυλή”, καταργώντας, όπως ήδη αναφέρθηκε, την ιστορία και την έννοια της εξέλιξης.
Η παραβίαση των σημασιών στον πολιτικό λόγο είναι πολύ σοβαρότερο φαινόμενο από αλλού, όπως δείχνει το πιο ακραίο παράδειγμα, που η ακρότητά του ακριβώς τονίζει την τεράστια σημασία που έχει η καταστροφή των νοημάτων στον πολιτικό λόγο. Ο Γάλλος ιστορικός των ιδεών Ζαν Πιερ Φάιγ έχει αναλύσει ότι η χρήση της γλώσσας από τη ναζιστική εξουσία αποδείχτηκε ο πιο επικίνδυνος πειραματισμός που έγινε ποτέ στην ιστορία της Ευρώπης πάνω στη σχέση που έχει η γλώσσα με την πολιτική πράξη. Ο λόγος των ηγετών του ναζισμού είχε τρία κύρια χαρακτηριστικά.
Ήταν πριν απ’ όλα λόγος προφητικός και κοσμοσωτήριος, με κύριο στοιχείο του την υπερβολή. Επίσης κατασκεύασε μια γέφυρα από το παρελθόν στο μέλλον παρακάμπτοντας το παρόν. Δηλαδή, υπεραξιολόγησε το παρελθόν, στο οποίο έβλεπε μόνο θετικά στοιχεία και κυρίως την αυθεντικότητα του γερμανικού λαού. Συγχρόνως καταδίκασε απόλυτα το παρόν, στο οποίο έβλεπε μόνο αρνητικά στοιχεία και κυρίως την αλλοίωση της αυθεντικότητας με την απώλεια της καθαρότητας των ριζών. Και κήρυξε τη σωτηρία στο μέλλον, με κύριο στόχο την αποκατάσταση της αυθεντικότητας καθαρότητας (το περίφημο σύνθημα “αίμα και χώμα”). Τέλος, ο λόγος αυτός κατασκεύασε λεκτικά μίγματα από όρους, λέξεις, ιδέες, συνθήματα, σύμβολα, που είχαν νόημα έντονα αντίθετο και συχνά αλληλοαναιρούμενο. Πρόκειται για το χαρακτηριστικότερο τέχνασμα, γράφει ο Φάιγ, αυτής της εξουσίας, ένα από τα κυριότερα αίτια που επέτρεψε στο “φασιστικό παράλογο” να γίνει αποδεκτό “από το λαό της φιλοσοφίας”, τον γερμανικό λαό, γιατί το φασιστικό παράλογο ξεκίνησε σαν νοηματικός παραλογισμός. Η ναζιστική εξουσία ένωσε τα αντίθετα στο λόγο της. Στήριξε την προπαγάνδα της στην καταγγελία του κεφαλαίου και της κεφαλαιοκρατίας, ενώ συνεργάστηκε στενά με το μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο, αλλά εμπόδισε την κατανόηση της αντίφασης ταυτίζοντας το κεφάλαιο με τους λίγους εβραίους τραπεζίτες, καταδίκη που σε λίγα χρόνια μετατοπίστηκε ανεπαίσθητα και αφορούσε τους Εβραίους γενικά. Χρησιμοποίησε τη λέξη “επανάσταση”, που ανήκε στην ευρωπαϊκή αριστερά, ενώνοντάς την με τον “εθνικισμό” και τη συντηρητική ιδεολογία της πιο αντιδραστικής μερίδας της γερμανικής δεξιάς. Οικειοποιήθηκε το επίθετο “σοσιαλιστικός”. ενώνοντάς το με το ακριβώς αντίθετό του την εποχή εκείνη “εθνικός”. Έφτιαξε έτσι λεκτικά τέρατα, όπως “εθνικοσοσιαλισμός”, “συντηρητική” και “οπισθοδρομική επανάσταση”. Κατασκεύασε το σύνθημα “δεν είναι προδοσία να προδίδεις τους προδότες” και ονόμασε “μετριοπαθή λύση” της οικονομικής κρίσης, αυτήν που αργότερα ονομάστηκε “τελική λύση”. Η κατάργηση των σημασιών αποδείχτηκε όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία πόσο επικίνδυνη είναι κοινωνικά. Από νοηματικά, από λεκτικά, τα τέρατα έγιναν πολιτικά και η εκτελεστική εξουσία έγινε εκτελεστική στην κυριολεξία.
Άννα Φραγκουδάκη, Γλώσσα και ιδεολογία

Από το παρεκκλήσι