Η διάλυση της Α' Διεθνούς

Ο Κ. Μαρξ

«ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ,



Το Συνέδριο της Διεθνούς, που συνήλθε στη Φιλαδέλφεια, διέλυσε το Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών. Εξωτερική σύνδεση της οργάνωσης δεν υπάρχει πια.

"Η Διεθνής πέθανε!", θ' αναφωνήσει η αστική τάξη όλων των χωρών και με ειρωνεία ή χαρά θα αναφερθεί στις εργασίες αυτού του συνεδρίου σαν σε μια αναμφισβήτητη απόδειξη της ήττας του εργατικού κινήματος όλου του κόσμου. Ας μην επηρεαστούμε από τις κραυγές των εχθρών μας! Εγκαταλείψαμε την οργάνωση της Διεθνούς για λόγους που έχουν σχέση με την τωρινή πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη, αλλά σε αντάλλαγμα βλέπουμε ότι η αρχή της οργάνωσης αναγνωρίζεται και υπερασπίζεται από τους προοδευτικούς εργάτες όλου του πολιτισμένου κόσμου. Ας δώσουμε στους συντρόφους μας εργάτες της Ευρώπης μια ανάπαυλα, για να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους στις ίδιες τους τις χώρες, και θα είναι με βεβαιότητα σε θέση να παραμερίσουν τα εμπόδια που τους χωρίζουν από τους εργάτες άλλων περιοχών του κόσμου.

Σύντροφοι, ασπαστήκατε με ενθουσιασμό και αγάπη την αρχή της Διεθνούς, θα βρείτε τα μέσα για να ευρύνετε τον κύκλο των οπαδών της και χωρίς την ύπαρξη μιας Οργάνωσης, θα βρείτε νέους αγωνιστές που θα εργαστούν για την πραγματοποίηση των σκοπών της ένωσής μας. Οι σύντροφοι της Αμερικής
σάς υπόσχονται πως θα υπερασπίσουν και θα διαφυλάξουν με πίστη τις καταχτήσεις της Διεθνούς, σ' αυτή τη χώρα έως ότου πιο ευνοϊκές συνθήκες θα ενώσουν πάλι τους εργάτες όλων των χωρών στον κοινό αγώνα και έως ότου αντηχήσει πάλι, πιο δυνατά από κάθε άλλη φορά, η έκκληση:

"Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!"».

Η ιστορική αυτή δήλωση ετοιμάστηκε από τους επιφανείς ηγέτες της Α' Διεθνούς, Ζόργκε και Σπάιερ, για να διαβαστεί στο 7ο και τελευταίο Συνέδριο της Οργάνωσης. Η αποστολή της είχε πια επιτελεστεί - και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ηταν 15 Ιούλη του 1876, όταν συνήλθε το 7ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης Εργατών (Α` Διεθνής), στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με ένα και μοναδικό θέμα: Τη διάλυσή της. Η απόφαση αυτή, άλλωστε, είχε ληφθεί από το Γενικό της Συμβούλιο.

Ο Φρ. Ενγκελς

Πώς, όμως, φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Ποιοι ήταν οι εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες, που οδήγησαν στην απόφαση αυτή της αυτοδιάλυσης; Ποιο ήταν το σκεπτικό των ηγετών της; Αλλά, επίσης, ποια ήταν η δράση της Α` Διεθνούς, όλα τα προηγούμενα χρόνια - από το 1864 οπότε και ιδρύθηκε μέχρι και το 1876; Ποιες ήταν οι επιτυχίες και οι δυσκολίες που αντιμετώπισε; Πώς έδρασε ο ταξικός αντίπαλος εναντίον της; Με αφορμή τη συμπλήρωση 132 ετών από τη διάλυση της Α` Διεθνούς, θα προσπαθήσουμε να δούμε πώς φτάσαμε σε αυτή τη στιγμή...


Η ίδρυση της Α` Διεθνούς και η συμβολή του Μαρξ

«Εχοντας υπόψη:

Οτι η χειραφέτηση της εργατικής τάξης πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια την εργατική τάξη,

Οτι ο αγώνας για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν είναι αγώνας για ταξικά προνόμια και μονοπώλια, αλλά για ίσα δικαιώματα και καθήκοντα και για την κατάργηση κάθε ταξικής κυριαρχίας,

Οτι η οικονομική υποδούλωση του εργάτη στο μονοπωλητή των μέσων εργασίας, δηλαδή των πηγών της ζωής, βρίσκεται στη βάση όλων των μορφών της δουλείας, στη βάση της κοινωνικής αθλιότητας, του διανοητικού μαρασμού και της πολιτικής εξάρτησης,

Οτι, επομένως, η οικονομική χειραφέτηση της εργατικής τάξης είναι ο μεγάλος τελικός σκοπός, στον οποίο πρέπει να υποταχθεί σαν μέσο κάθε πολιτικό κίνημα,

Οτι όλες οι προσπάθειες που τείνουν σ' αυτό το μεγάλο σκοπό απέτυχαν ως τώρα από έλλειψη αλληλεγγύης ανάμεσα στους διάφορους εργατικούς κλάδους κάθε χώρας και από την απουσία ενός αδελφικού δεσμού ανάμεσα στους εργάτες των διαφόρων χωρών,

Οτι η χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν είναι ούτε τοπικό, ούτε εθνικό, αλλά ένα κοινωνικό καθήκον που αγκαλιάζει όλες τις χώρες στις οποίες υπάρχει η σύγχρονη κοινωνία και που η λύση του εξαρτάται από την πρακτική και θεωρητική συνεργασία των πιο προχωρημένων χωρών,

Αποψη από την ίδρυση της Διεθνούς Ενωσης Εργατών

Οτι το σημερινό ξαναζωντάνεμα του κινήματος της εργατικής τάξης στις πιο προχωρημένες βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης, ενώ γεννά νέες ελπίδες, απευθύνει μια πανηγυρική προειδοποίηση να μην επαναληφθούν τα παλιά λάθη και απαιτεί την άμεση συνένωση των ασύνδετων ακόμα κινημάτων,



Για όλους αυτούς τους λόγους ιδρύθηκε η Διεθνής Ενωση των Εργατών».

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Καρλ Μαρξ, και αναφέρονται στον πρόλογο του Καταστατικού της Διεθνούς - αναφορικά με τη σημασία της ίδρυσής της - το οποίο και έγραψε ο ίδιος.

Η Α` Διεθνής ιδρύθηκε το 1864 και αποτέλεσε μια σημαντική εξέλιξη για το παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Εξέφρασε, δε, μια πρώτη προσπάθεια συσπείρωσης των πιο πρωτοπόρων εργατών, ύστερα από τη μακρόχρονη ύφεση που είχε προκαλέσει το τέλος της Επανάστασης του 1848. Τόσο στην ίδρυση όσο και στη λειτουργία και δράση της, έντονα ενεργό μέρος πήραν τόσο ο Κ. Μαρξ, όσο και ο Φρίντριχ Ενγκελς.

Οι επαναστάσεις στα 1848 - 1849 πλούτισαν την ιστορική πείρα του διεθνούς εργατικού κινήματος. Η εξέγερση του προλεταριάτου του Παρισιού τον Ιούνη του 1848 ήταν το αποκορύφωμα της πάλης της εργατικής τάξης της συγκεκριμένης περιόδου. Οι επαναστάσεις στα 1848 - 1849 απέδειξαν το αβάσιμο του ουτοπικού σοσιαλισμού και των διαφόρων μικροαστικών οπορτουνιστικών αντιλήψεων στο εργατικό κίνημα και έδωσαν τη δυνατότητα παραπέρα ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξαν την ανάγκη της αυτοτελούς πολιτικής πάλης του προλεταριάτου.

Η Κομμούνα έπεσε...

Με την καθοδήγηση, λοιπόν, του Κ. Μαρξ, η Διεθνής έθεσε τις βάσεις του σύγχρονου εργατικού κινήματος τόσο από θεωρητική όσο και από οργανωτική άποψη. Διατύπωσε την πολιτική της εργατικής τάξης απέναντι στο καπιταλιστικό κράτος και απέναντι στο κράτος γενικά, δίδαξε στην εργατική τάξη την αξία και τη σημασία της πάλης για την ανατροπή της αστικής τάξης και την κατάκτηση της εξουσίας από τους εργάτες και τη σημασία του προλεταριακού διεθνισμού. Προσδιόρισε τις βασικές λειτουργίες του εργατικού πολιτικού κόμματος. Καθόρισε τη σχέση ανάμεσα στις άμεσες διεκδικήσεις και την προλεταριακή επανάσταση, καθώς και τις προοπτικές της δικτατορίας του προλεταριάτου. Αρχισε τη διαπαιδαγώγηση στις διάφορες χώρες ενός πυρήνα έμπειρων μαρξιστών ηγετών. Αλλά, πάνω απ' όλα, η Διεθνής ήταν η δύναμη που εμψύχωσε και καθοδήγησε την Κομμούνα του Παρισιού, την πρώτη απόπειρα για την κατάκτηση της εξουσίας από τους εργάτες.


Η Διεθνής μετά την Κομμούνα

Μετά την πτώση της Κομμούνας του Παρισιού, οι διώξεις ενάντια στα μέλη της Διεθνούς δυνάμωσαν σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες. Η Κομμούνα γέμισε με τρόμο τις κυρίαρχες τάξεις, που ήταν αποφασισμένες να εμποδίσουν την επανάληψη παρόμοιων γεγονότων. Ο αστικός Τύπος επιτίθεται παντού με πείσμα ενάντια στη Διεθνή.

Η Κομμούνα ήταν «πνευματικό παιδί» της Α' Διεθνούς. Εδώ, οδόφραγμα Κομμουνάρων στην οδό  Ρουαγιάλ

Ενδεικτική της στάσης που είχε ο αστικός κόσμος είναι η συνέντευξη που έδωσε ο Κ. Μαρξ στον ανταποκριτή της εφημερίδας «THE WORLD», για τη Διεθνή, την 3η Ιούλη 1871 - λίγες μόνο μέρες μετά τη Ματωμένη Βδομάδα, με την οποία και έπεσε η Κομμούνα. Η παρακάτω στιχομυθία είναι αποκαλυπτική:



«Ερ.: Τι είναι η Διεθνής;

Κ. Μ.: Είναι αρκετό να ρίξετε μια ματιά στους ανθρώπους, από τους οποίους αποτελείται, στους εργάτες.

Ερ.: Ναι, αλλά ο στρατιώτης δεν είναι πάντοτε αντιπροσωπευτικός για την κυβέρνηση, η οποία τον διοικεί. Εγώ γνωρίζω ορισμένα από τα μέλη σας και μπορώ να πω πως δεν είναι από κείνη την πάστα από την οποία βγαίνουν συνωμότες. Πολύ περισσότερο που το μυστικό, το οποίο είναι γνωστό σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους, δεν είναι μυστικό. Τι γίνεται, όμως, αν αυτοί οι άνθρωποι είναι απλώς εργαλεία στα χέρια κάποιας τολμηρής, και θα μου επιτρέψετε να προσθέσω, όχι τόσο ξεκάθαρης στα μέσα, παρέας;

Κ. Μ.: Τίποτα δεν αποδεικνύει ότι είναι έτσι.

Ερ.: Κι η τελευταία εξέγερση στο Παρίσι;

Κ. Μ.: Καταρχήν θα σας παρακαλέσω να μου αποδείξετε ότι εδώ υπήρχε κάποια συνωμοσία και πως ό,τι συνέβηκε δεν ήταν ένα νομοτελειακό αποτέλεσμα των καταστάσεων που διαμορφώθηκαν. Κι αν ξεκινήσουμε από την ύπαρξη συνωμοσίας, τι είναι αυτό που αποδεικνύει ότι σ' αυτήν πήρε μέρος η Διεθνής Ενωση;

Η Επανάσταση του 1848. Διαδήλωση στο Παρίσι

Ερ.: Μα, η ύπαρξη πλήθους μελών της Ενωσης στα όργανα της Κομμούνας(...)».



Στα 1870, ψηφίστηκε στη Γαλλία ένας νόμος που θεωρούσε έγκλημα το να ανήκει κανένας στη Διεθνή. Η Γαλλία ζητούσε απ' όλες τις χώρες να παραδώσουν στη γαλλική κυβέρνηση, σαν εγκληματίες κοινού ποινικού δικαίου, τους κομμουνάρους πρόσφυγες. Την ίδια χρονιά, στην Ολλανδία, διατέθηκε ένα ποσό από 3.000.000 γκούλντεν για να εμποδιστεί η διάδοση του κομμουνισμού. Στη Γερμανία, ο Μπέμπελ και ο Λίμπκνεχτ, που διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην προσάρτηση της Αλσατίας και της Λωραίνης και εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στην Κομμούνα, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε δύο χρόνια φυλάκιση σ' ένα φρούριο. Στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο και σ' άλλες χώρες οι διεθνιστές υποβλήθηκαν σε λυσσασμένες αστυνομικές διώξεις. Στις αρχές του 1872, η ισπανική κυβέρνηση κάλεσε τις άλλες κυβερνήσεις να συνεργαστούν για την εξόντωση της Διεθνούς. Ο πάπας ένωσε τη φωνή του με τις κραυγές εκείνων που ζητούσαν εκδίκηση. Στα 1873, η Ρωσία, η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία υπέγραψαν συμφωνία, με την οποία αναλάμβαναν την υποχρέωση να διεξάγουν κοινό αγώνα ενάντια στη Διεθνή. Προσπάθησαν να παρασύρουν και την Αγγλία, χωρίς όμως επιτυχία.

Η εσωτερική κρίση

Οι επιθέσεις, όμως, των αστικών κυβερνήσεων δε θα είχαν τέτοιο αντίκτυπο, αν δεν υπήρχε η εσωτερική κρίση στη Διεθνή. Να πώς περιγράφει ο Ουίλιαμ Φόστερ, στο έργο του «Ιστορία των Τριών Διεθνών», αυτήν την κρίση:

«Πιο επικίνδυνη, όμως, για τη Διεθνή από τις αστυνομικές αυτές διώξεις ήταν η εσωτερική κρίση, που επιδεινωνόταν όλο και περισσότερο στην Οργάνωση ύστερα από το τέλος της Κομμούνας. Η κρίση αυτή συνίστατο στην όλο και πιο πεισματώδη πάλη ανάμεσα στους μαρξιστές και τους μπακουνινιστές - ανάμεσα στη "Συμμαχία", που επικεφαλής της βρισκόταν ο Μπακούνιν και στις δυνάμεις που ήταν με το μέρος του Γενικού Συμβουλίου, που καθοδηγούσε ο Μαρξ. (...) Οι μαρξιστές είχαν κάθε λόγο να υποστηρίζουν ότι η Κομμούνα επιβεβαίωσε τη γενική τους πολιτική γραμμή, αλλά οι μπακουνινιστές υποστήριζαν με πείσμα το αντίθετο. Υποστήριζαν με κάθε τρόπο πως η αυθόρμητη εξέγερση των εργατών του Παρισιού και των άλλων γαλλικών πόλεων αναιρεί τις αντιλήψεις του Μαρξ και επιβεβαιώνει γενικά τη θεωρία του αυθόρμητου που προπαγάνδιζε ο Μπακούνιν. Οι μπακουνινιστές έπαιρναν θάρρος για να δυναμώσουν τη φραξιονιστική δράση και κατόρθωσαν πραγματικά να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους σε μια σειρά χώρες. Ηταν εξαιρετικά ισχυροί στις λατινικές χώρες: Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλικό Βέλγιο, Γαλλική και Ιταλική Ελβετία. Το κύριο κέντρο τους ήταν η Γενεύη και ο Μπακούνιν κατέφευγε σε διάφορες μηχανορραφίες για να πετύχει τη μετάθεση της έδρας της Διεθνούς σ' αυτήν την πόλη. Η πείρα της Κομμούνας εξαφάνισε σχεδόν κάθε πολιτική επιρροή των προυντονιστών και των μπλανκιστών στη Γαλλία, αλλά παρέτεινε παντού την ύπαρξη των μπακουνινιστών.

Η εσωτερική κρίση οξύνθηκε στις μεγαλύτερες χώρες, που ήταν φρούρια της Διεθνούς. Στη Γαλλία ύστερα από την πτώση της Κομμούνας είχε εξασθενίσει πολύ όλο το εργατικό κίνημα. Στη Γερμανία οι καυγάδες ανάμεσα στους μαρξιστές και τους λασσαλικούς, στους οποίους προστίθονταν και οι διώξεις της κυβέρνησης, έσπειραν τη σύγχυση στο εργατικό κίνημα. Στις Ενωμένες Πολιτείες, η Εθνική Ενωση των Εργατών, που κρατούσε φιλική στάση απέναντι στη Διεθνή, ξέπεφτε γοργά. Και στην Αγγλία, που ήταν το κύριο στήριγμα του Μαρξ στη Διεθνή, υπήρχαν εσωτερικές δυσκολίες. Ολοι οι τρεϊντγιουνιονιστές ηγέτες, εκτός από έναν μονάχα, παραιτήθηκαν από το Γενικό Συμβούλιο σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στη βοήθεια που έδωσε ο Μαρξ στην Κομμούνα. Αλλοι οπορτουνιστές συνδικαλιστές ηγέτες, υιοθετώντας την αντιπολιτευτική μέθοδο που χαρακτήριζε την πάλη ενάντια στο Γενικό Συμβούλιο, ίδρυσαν τη Βρετανική Ομοσπονδία της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών για να διακόψουν την άμεση επαφή του Γενικού Συμβουλίου με τα τρεϊγιούνιονς. Αυτή η άσχημη κατάσταση επιδεινώθηκε, όταν οι Εκάριους και Χέιλς, που κατείχαν διαδοχικά τη θέση του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, διέκοψαν τις σχέσεις με τον Μαρξ».

Η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου και οι μπακουνινιστές

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Διεθνής οργάνωσε ειδική Γενική Συνδιάσκεψη στο Λονδίνο (17 - 23 Σεπτέμβρη 1871), αντί του συνεδρίου που θα έπρεπε να συνέλθει στο Μάιντς της Γερμανίας, όπως είχε καθοριστεί πριν από ένα χρόνο. Για να μην εκτεθούν σε διώξεις οι Γάλλοι αντιπρόσωποι, η συνδιάσκεψη δεν ήταν δημόσια. Το κύριο πρόβλημα που μπήκε μπροστά στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου ήταν η επικείμενη διάσπαση στους κόλπους της Διεθνούς. Τα πράγματα έφτασαν στο σημείο, ώστε με τη δημιουργία της ομοσπονδίας του Γιούρα στην Ελβετία (που ήταν το γενικό επιτελείο του Μπακούνιν) να υπάρχουν στο πολιτικό πεδίο δύο αντίπαλες οργανώσεις.

Η Συνδιάσκεψη, βγάζοντας ένα από τα πιο σημαντικά διδάγματα της πείρας της Κομμούνας, υπογράμμισε τη μεγάλη ανάγκη για τους εργάτες των διαφόρων χωρών να δημιουργήσουν δικά τους πολιτικά κόμματα και να αρχίσουν πολιτική δράση. Η Συνδιάσκεψη συγχάρηκε επίσης το σοσιαλδημοκρατικό εργατικό κόμμα της Γερμανίας για τις τελευταίες εκλογικές επιτυχίες του. Ολα αυτά ισοδυναμούσαν, φυσικά, με θανάσιμο χτύπημα για τους μπακουνινιστές. Η Συνδιάσκεψη αποφάσισε το επόμενο συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών να συνέλθει τον ερχόμενο χρόνο.

Οι μπακουνινιστές, όμως, αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου. Στις 12 Νοέμβρη 1871 έκαναν επίσημο συνέδριο στο Σονβιλιέ της Ελβετίας, το οποίο αποτελούνται από οπαδούς της «Συμμαχίας», ήταν μια άμεση πρόκληση κατά του Γενικού Συμβουλίου. Το συνέδριο, με δήλωσή του, που απευθυνόταν προς όλα τα τμήματα της Διεθνούς, κατάγγειλε το Συμβούλιο σα διεφθαρμένο και δικτατορικό, καταδίκαζε το πρόγραμμα της πολιτικής του δράσης και ζητούσε να συγκληθεί αμέσως ένα νέο συνέδριο. Οι ιδεολογικές διαφωνίες μετατράπηκαν σε οργανωτική διάσπαση, διαπιστώνει ο Ου. Φόστερ, στην «Ιστορία των Τριών Διεθνών».

Το Συνέδριο της Χάγης

Η διάσπαση της Διεθνούς στο Συνέδριο της Χάγης το Σεπτέμβρη του 1872 ήταν η αρχή της μετέπειτα φθίνουσας πορείας, ως τη διάλυσή της.

Ο Ουίλιαμ Φόστερ, αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Το 5ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε στη Χάγη. Αρχισε τις εργασίες στις 2 του Σεπτέμβρη 1872. Για πρώτη φορά παραβρίσκονταν προσωπικά ο Μαρξ και ο Ενγκελς. Ο Μαρξ είχε γράψει στον Ζόργκε και τον Κούγκελμαν ότι θεωρούσε το συνέδριο «ζήτημα ζωής ή θανάτου για τη Διεθνή». Και έτσι ήταν. Ο Μπακούνιν δεν παραβρίσκονταν προσωπικά, αλλά οι άνθρωποί του, με επικεφαλής τον Ζ. Γκιλιόμ, ήταν πολυάριθμοι και όλοι τους έτοιμοι να παίξουν με ανοιχτά χαρτιά.

Η διάσπαση εκδηλώθηκε από την αρχή κιόλας του συνεδρίου και χρειάστηκαν τρεις μέρες για τον έλεγχο των πληρεξουσιοτήτων. Από τους 65 αντιπροσώπους που τελικά επικυρώθηκαν τα πληρεξούσιά τους, οι 40 περίπου υποστήριζαν την κύρια γραμμή του Γενικού Συμβουλίου και 25 περίπου ήταν με το μέρος της αντιπολίτευσης. Υποστηρικτές του μαρξισμού ήταν: Τα μέλη του Γενικού Συμβουλίου - 16, Γερμανία - 10, Γαλλία - 6, Ελβετία - 3, Ενωμένες Πολιτείες - 2, (ο Ζόργκε μαρξιστής και ο Ντεριούρ μπλανκιστής), Ισπανία, Βοημία, Δανία και Σουηδία - κάθε μια από 1. Οι υποστηρικτές του Μπακούνιν ήταν Βέλγιο - 7, Αγγλία - 5, Ολλανδία - 4, Ισπανία - 4, Ελβετία - 2, Γαλλία - 1. Οι Ιταλοί μπακουνινιστές μποϊκοτάρισαν το Συνέδριο».

Οπως αναφέρει ο Φόστερ, ο ξεχωρισμός μεταξύ των παρατάξεων δεν ακολουθούσε μια πέρα για πέρα σαφή ιδεολογική γραμμή, γιατί μερικοί από τους υποστηρικτές των δύο μερίδων ενεργούσαν από άλλους λόγους που δε συνδέονταν με τα κύρια προβλήματα του Συνεδρίου. Τέτοια ήταν η περίπτωση των Αγγλων αντιπροσώπων, συμπεριλαμβανομένου του Εκάριους και τριών άλλων μελών του Γενικού Συμβουλίου. «Οντας, πριν απ' όλα οπαδοί του καθαρού τρέιντγιουνιονισμού δε συμμερίζονταν τις αναρχικές απόψεις του Μπακούνιν, αλλά, παρ' όλα αυτά ψήφισαν ενάντια στους μαρξιστές». Το Συνέδριο ασχολήθηκε στις αποφάσεις του με τέσσερα κυρίως προβλήματα: το ρόλο και τα δικαιώματα του Γενικού Συμβουλίου, την έδρα της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, την πολιτική γραμμή της Διεθνούς και την κατάσταση της «Συμμαχίας» του Μπακούνιν.
Τα σημεία της πάλης

Θα μείνουμε λίγο ακόμη στο Συνέδριο της Χάγης, αφού η πάλη που διεξήχθη εκεί, ήταν κρίσιμη.

Τα δικαιώματα του Γενικού Συμβουλίου - που όπως είδαμε ήταν ένα απ' τα κύρια θέματα συζήτησης - οι μπακουνινιστές τα ανήγαγαν σε κεντρικό πρόβλημα. Φανατικοί οπαδοί του αυθόρμητου και μιας άκρας τοπικής αυτονομίας, πρότειναν το Γενικό Συμβούλιο να μην είναι τίποτε άλλο από γραφείο αλληλογραφίας και συλλογέας στατιστικών στοιχείων.

Να τι λέει ο Ου. Φόστερ, για τη θέση των μπακουνινιστών: «Αντιτάσσονταν πεισματικά στην ιδέα ότι το Γενικό Συμβούλιο έπρεπε να εφαρμόζει τις αποφάσεις των συνεδρίων και να δρα σαν καθοδηγητικό πολιτικό όργανο της Διεθνούς. Μερικοί ήθελαν να καταργήσουν τελείως το Γενικό Συμβούλιο. Οι μαρξιστές, από την άλλη μεριά, επέμεναν πάνω στην ανάγκη μιας πολιτικής γραμμής και μιας γενικής διεθνούς πειθαρχίας. Παίρνοντας υπόψη τη σοβαρή εσωτερική κρίση, το συνέδριο υποστήριξε την τελευταία αυτή άποψη, αποφασίζοντας με 40 ψήφους υπέρ, 4 κατά και 11 αποχές να παραχωρηθούν μεγαλύτερα δικαιώματα στο Συμβούλιο για να μπορεί να εφαρμόζει πιο αποτελεσματικά τις αποφάσεις των συνεδρίων και να επιβάλλει την πειθαρχία. Αυτές οι αποφάσεις έδιναν στο Γενικό Συμβούλιο το δικαίωμα «να αποκλείει προσωρινά από τη Διεθνή ως το επόμενο συνέδριο κάθε κλάδο, τμήμα, ομοσπονδιακό συμβούλιο, επιτροπή και ομοσπονδία» που θα αρνούνταν να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών».

Ενα άλλο σημείο που προκάλεσε έντονες συζητήσεις ήταν αυτό της πολιτικής γραμμής της Διεθνούς, το πρόβλημα του πολιτικού αγώνα. «Στην περίοδο που ακολούθησε αμέσως ύστερα από την Κομμούνα του Παρισιού εκδηλώθηκε στις διάφορες χώρες μια ισχυρή τάση για πολιτική πάλη. Οι εργάτες επιδίωκαν με τον τρόπο αυτό να μετατρέψουν σε πραγματικότητα ένα από τα πιο στοιχειώδη διδάγματα του ιστορικού αυτού αγώνα», σημειώνει ο Ου. Φόστερ. Σύμφωνα, λοιπόν, με την τάση αυτή, οι μαρξιστές πρότειναν στο Συνέδριο της Χάγης σχέδιο απόφασης που περιλάβαινε ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος της απόφασης που είχε υποβληθεί για έγκριση στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου το 1871. Το σχέδιο, αυτό, έλεγε: «Στον αγώνα του ενάντια στις ενωμένες δυνάμεις των κατεχουσών τάξεων, το προλεταριάτο δεν μπορεί να δράσει παρά σαν τάξη και να οργανώσει τις δυνάμεις του σ' ένα ανεξάρτητο πολιτικό κόμμα, που αντιπολιτεύεται όλα τα παλιά κόμματα, τα δημιουργημένα από τις κατέχουσες τάξεις. Το πολιτικό κόμμα σαν οργάνωση του προλεταριάτου χρειάζεται για το θρίαμβο της κοινωνικής επανάστασης και πρώτα - πρώτα για την επίτευξη του τελικού της σκοπού - την κατάργηση των τάξεων».

Αυτή η απόφαση - μας περιγράφει ο Φόστερ - προκάλεσε ζωηρές συζητήσεις. Οι μπλανκιστές με κύριο εκπρόσωπό τους το Γάλλο Βαγιάν, υποστήριζαν τα εξής: «Αν η απεργία είναι ένα όπλο στον επαναστατικό μας αγώνα, ένα άλλο όπλο και το πιο σημαντικό απ' όλα είναι τα οδοφράγματα». Ηθελαν να τροποποιήσουν με την έννοια αυτή το σχέδιο απόφασης. Οι μπακουνινιστές επιτέθηκαν με πείσμα ενάντια στο σχέδιο απόφασης και μαζί μ' αυτό κι ενάντια στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», υποστηρίζοντας ότι αυτό είναι εκφραστής της αστικής πολιτικής. Το Συνέδριο ενέκρινε με 29 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 9 αποχές τη μαρξιστική απόφαση.

Η μεταφορά της Διεθνούς στη Νέα Υόρκη

Η πρόταση του Ενγκελς να μεταφερθεί η έδρα της Διεθνούς στις ΗΠΑ, και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη, έκανε αίσθηση στο Συνέδριο και προκάλεσε πεισματώδη πάλη. Οι μπακουνινιστές - σημειώνει ο Φόστερ - ορθώθηκαν ενάντιά του. Το ίδιο έκαναν και οι μπλανκιστές που στο συνέδριο αυτό υποστήριξαν γενικά τους μαρξιστές. Ο Ζόργκε, το πιο διακεκριμένο στέλεχος της Διεθνούς Ενωσης, στις ΗΠΑ, αντιτάχθηκε κι αυτός σ' αυτήν την πρόταση, αλλά τελικά τάχθηκε υπέρ. Υστερα από μια πολύπλοκη πάλη - έγιναν και άλλες προτάσεις για τη Βαρκελώνη και τις Βρυξέλλες - υιοθετήθηκε τελικά το σχέδιο απόφασης του Ενγκελς με ψήφους 30 υπέρ, 14 κατά και 13 αποχές. Δηλώνοντας ότι η Διεθνής έχει χαθεί, οι μπλανκιστές εγκατέλειψαν επιδεικτικά το συνέδριο και δεν ξαναπήραν μέρος στις εργασίες του. Εκλέχθηκε το νέο Γενικό Συμβούλιο, αφού πάρθηκε υπόψη το γεγονός ότι τα μέλη του έπρεπε να κατοικούν στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τις εξηγήσεις που έδωσε ο Ενγκελς στο λόγο του όταν πρότεινε το σχέδιο απόφασης, η μεταφορά της Διεθνούς στη Νέα Υόρκη υπαγορευόταν από τις δύσκολες συνθήκες. Η κατάσταση, τόσο στα πλαίσια της οργάνωσης όσο και έξω απ' αυτήν, ήταν τέτοια που είχε γίνει πραγματικά αδύνατο να λειτουργεί πια η Διεθνής στην Ευρώπη. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος ήταν ότι οι αναρχικοί του Μπακούνιν μπορούσαν να κυριαρχήσουν σ' αυτήν και να τη χρησιμοποιήσουν για την αιρετική υπόθεση, πράγμα που θα σήμαινε καταστροφή για το νεαρό εργατικό κίνημα. Υπήρχε ακόμα το ενδεχόμενο να πέσει το Γενικό Συμβούλιο στα χέρια των μπλανκιστών, από τους οποίους πολλοί πρόσφυγες ύστερα από τη συντριβή της Κομμούνας, εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο. Σ' αυτές τις δύσκολες συνθήκες δεν έμενε τίποτε άλλο να γίνει από το να μεταφερθεί η έδρα της Διεθνούς στην Αμερική, όπου μπορούσε να βρει μια ισχυρή βάση στο νεαρό αμερικάνικο εργατικό κίνημα.

Η πορεία μέχρι τη διάλυση

Παρά την πρόταση του Ενγκελς να μεταφερθεί η έδρα της Διεθνούς στη Ν. Υόρκη, προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα, η κατάσταση ολοένα και χειροτέρευε. Υστερα από το 6ο Συνέδριο της Φιλαδέλφειας οξύνεται ακόμη περισσότερο η διαπάλη στο Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς. Ο Ζόργκε (σ.σ.: από το Συνέδριο της Χάγης, γενικός γραμματέας της Διεθνούς) πρότεινε να διακοπούν οι εργασίες του για ένα χρόνο, αλλά ύστερα απ' αυτό συνεχίζεται η φραξιονιστική δράση, αναγκάζοντας τον Ζόργκε να παραιτηθεί. Ουσιαστικά η Διεθνής είχε διαλυθεί οριστικά. Εμενε μόνο η τυπική απόφαση.

Σχετικά μ' αυτό, ο Ενγκελς σε γράμμα του (12 - 17 Σεπτέμβρη 1874) στον Ζόργκε εκτιμά τα εξής:

«... Με την αποχώρησή σου η παλιά Διεθνής έτσι ή αλλιώς, τέλειωσε την ύπαρξή της. Κι αυτό είναι καλό. Ανήκε στην περίοδο της δεύτερης αυτοκρατορίας, όταν η καταπίεση που κυριαρχούσε σ' όλη την Ευρώπη υπαγόρευε στο εργατικό κίνημα, που μόλις αφυπνιζόταν ξανά, την ενότητα και την αποχή από κάθε εσωτερική πολεμική. Ηταν η στιγμή που τα κοινά κοσμοπολίτικα συμφέροντα του προλεταριάτου μπορούσαν να προβάλλουν στο προσκήνιο. Η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Δανία, μόλις τότε είχαν μπει ή έμπαιναν στο κίνημα. Στην πραγματικότητα, το 1864, ο θεωρητικός χαρακτήρας του ίδιου του κινήματος σ' όλη την Ευρώπη, δηλαδή στις μάζες, ήταν ακόμα πολύ ασαφής, ο γερμανικός κομμουνισμός δεν υπήρχε ακόμα σαν εργατικό κόμμα, ο προυντονισμός ήταν πολύ αδύνατος, για να μπορέσει να παρουσιάσει τις ιδιαίτερες λόξες του. Οι καινούριες ανοησίες του Μπακούνιν δεν υπήρχαν τότε ούτε και στο δικό του το κεφάλι, ενώ και οι αρχηγοί ακόμα των αγγλικών τρέιντ - γιούνιονς πιστεύανε ότι μπορούσαν να μπουν στο κίνημα με βάση πρόγραμμα που διατυπωνόταν στην εισαγωγή του Καταστατικού. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία έπρεπε ν' ανατινάξει την αφελή αυτή συνύπαρξη όλων των παρατάξεων. Η επιτυχία αυτή ήταν η Κομμούνα που ήταν αναντίρρητα το πνευματικό παιδί της Διεθνούς, αν και η Διεθνής δεν κούνησε ούτε το δαχτυλάκι της για να τη φτιάξει. Ετσι η Διεθνής θεωρήθηκε ως ένα βαθμό, κι αυτό πέρα για πέρα δικαιολογημένα, υπεύθυνη για την Κομμούνα. Οταν χάρη στην Κομμούνα, η Διεθνής έγινε μια ηθική δύναμη στην Ευρώπη, άρχισε αμέσως ο καβγάς. Κάθε ρεύμα ήθελε να εκμεταλλευτεί την επιτυχία για τον εαυτό του. Ηρθε η αποσύνθεση που δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Ο φθόνος για την αυξανόμενη δύναμη μεμονωμένων ατόμων που ήταν πραγματικά έτοιμα να συνεχίσουν την εργασία τους με βάση το παλιό ευρύ πρόγραμμα - των Γερμανών κομμουνιστών - έσπρωξε του Βέλγους προυντονιστές στην αγκαλιά των μπακουνιστών τυχοδιωχτών. Το Συνέδριο της Χάγης σήμανε στην πραγματικότητα το τέλος - και μάλιστα και για τα δυο κόμματα. Η μόνη χώρα όπου μπορούσε ακόμα να γίνει κάτι στο όνομα της Διεθνούς, ήταν η Αμερική, και ένα υγιές ένστιχτο ενέπνευσε τη μετατόπιση της ανώτατης ηγεσίας εκεί. Το γόητρό της όμως εξαντλήθηκε τώρα και κει και κάθε παραπέρα προσπάθεια να της εμφυσήσουν νέα ζωή θα ήταν τρέλα και σπατάλη δυνάμεων. Δέκα ολόκληρα χρόνια η Διεθνής κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή ιστορία προς μια πλευρά - προς την πλευρά που βρίσκεται το μέλλον - και μπορεί να κοιτάξει με περηφάνια το έργο που έκανε. Ομως με την παλιά της μορφή, έχει πια ξεπεραστεί. Για να δημιουργηθεί μια νέα Διεθνής με τον τρόπο της παλιάς, μια ένωση όλων των προλεταριακών κομμάτων όλων των χωρών, θα χρειαζόταν μια γενική κατάπνιξη του εργατικού κινήματος, όπως στην περίοδο 1849 - 1864. Ο προλεταριακός κόσμος τώρα μεγάλωσε και πλάτυνε τόσο που δεν μπορεί πια να γίνει ένα τέτοιο πράγμα. Πιστεύω ότι η επόμενη Διεθνής - ύστερα από μερικά χρόνια επίδρασης των έργων του Μαρξ - θα είναι καθαρά κομμουνιστική και θα διακηρύξει άμεσα τις αρχές»...

Ετσι, όπως είδαμε και στην αρχή, στις 15 Ιουλίου 1876, έκλεισε ο κύκλος της Α' Διεθνούς - την ίδια ώρα όμως, άνοιγε ένας νέος για το εργατικό προλεταριακό κίνημα. Και τούτος ο δρόμος, ήταν το πέρασμα στα μαρξιστικά πολιτικά κόμματα, πάνω σε εθνική βάση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτής της πορείας, ήταν η δημιουργία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ. Να πώς περιγράφει αυτή την εξελικτική πορεία ο Φόστερ:

«Αν και το Γενικό Συμβούλιο είχε γνωστοποιήσει, όπως μπορούσε, στα ευρωπαϊκά τμήματα τη σύγκληση του Συνεδρίου της Φιλαδέλφειας και τα είχε καλέσει να στείλουν αντιπροσώπους, όταν το 7ο και ταυτόχρονα τελευταίο συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε στην αίθουσα "Γερμανία" της Φιλαδέλφειας στις 15 του Ιούλη 1876, εμφανίστηκε μονάχα ένας ξένος αντιπρόσωπος, εκ μέρους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας. Οι άλλοι δέκα αντιπρόσωποι στο συνέδριο, ανάμεσα στους οποίους ο Ζόργκε και ο Βαϊντεμέγιερ ήταν Αμερικανοί.

Χωρίς πολλές συζητήσεις, η συνέλευση αποφάσισε τη διάλυση της Διεθνούς. Στην απόφαση που πάρθηκε δηλωνόταν ότι "το Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών διαλύεται", ότι το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο του τμήματος για τη Βόρεια Αμερική επιφορτίζεται να διατηρήσει και να αναπτύξει τις υπάρχουσες διεθνείς σχέσεις και ότι ανατίθεται στο Ομοσπονδιακό Συμβούλιο να συγκαλέσει ένα διεθνές συνέδριο, όταν δημιουργηθούν οι αναγκαίες συνθήκες. Ο Ζόργκε και ο Σπάιερ εξουσιοδοτήθηκαν να σχηματίσουν την επιτροπή που θα διαφύλαττε τα ντοκουμέντα της Διεθνούς και θα δημοσίευε τη δήλωση, για τη διάλυση της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, που ήταν προσαρτημένη στην απόφαση.

Υστερα από το συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών συνήλθε το συνέδριο της βορειοαμερικανικής ομοσπονδίας της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών (σ.σ.: ήταν τμήμα της Διεθνούς) στις 16 με 19 του Ιούλη. Παραβρέθηκαν 13 αντιπρόσωποι, που εκπροσωπούσαν 17 τμήματα και 635 μέλη που πλήρωναν συνδρομές. Αφού εκλέχτηκαν αντιπρόσωποι στο Συνέδριο της σοσιαλιστικής ενότητας, που έπρεπε να αρχίσει λίγες μέρες αργότερα, η βορειοαμερικανική ομοσπονδία της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών αυτοδιαλύθηκε.

Αμέσως ύστερα απ' αυτό στις 19 με 22 του Ιούλη και στην ίδια αίθουσα της Φιλαδέλφειας, όπως είχε προκαθοριστεί, συγκεντρώθηκαν οι διάφορες σοσιαλιστικές Ομάδες και σχημάτισαν τη νέα μαρξιστική οργάνωση, το Αμερικάνικο Εργατικό Κόμμα. Αυτό το Κόμμα στηριζόταν κυρίως στην οργανωτική ενότητα των δυνάμεων της Διεθνούς Ενωσης των Εργατών, που είχε διαλυθεί, με επικεφαλής τον Ζόργκε και τον Οτο Βαϊντεμέγιερ και των λασαλικών δυνάμεων που καθοδηγούσαν. (...) Με αυτά τα μέτρα συγκροτήθηκε οριστικά από οργανωτική άποψη το αμερικανικό μαρξιστικό κόμμα, που μέσω του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, εξακολούθησε να υπάρχει ως τις μέρες μας, δηλαδή ως το τωρινό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ετσι με αυτά τα τρία συνέδρια στις ΕΠΑ, που συνδέονται μεταξύ τους, ολοκληρώθηκε μέσα σε μια βδομάδα το εξελικτικό ιστορικό προτσές που συντελέστηκε στις γραμμές των σοσιαλιστών όλου του κόσμου: Η διάλυση της Α' Διεθνούς και η ίδρυση μαρξιστικών πολιτικών οργανώσεων σε εθνική βάση».

ΠΗΓΗ: Ουίλιαμ Φόστερ, «Ιστορία των τριών Διεθνών», εκδόσεις «Γνώσεις»

(Από το ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ )