Πέθανε ο Παύλος Μάτεσις

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Πολύπλευρα στην υπηρεσία της λογοτεχνίας

Της ΟΛΓΑΣ ΣΕΛΛΑ

Την άνοιξη του 2011 ο Παύλος Μάτεσις δεν είχε τη χαρά να δει στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το πιο δημοφιλές και πολυμεταφρασμένο μυθιστόρημά του, τη «Μητέρα του σκύλου», που ευφυώς είχε σκηνοθετήσει ο Σέρβος Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς. Είχε ήδη πληγεί από εγκεφαλικό τον Δεκεμβριο του 2010, παρακολουθώντας μια παράσταση στο Θέατρο Τέχνης. Την Κυριακή 20 Δεκεμβρίου, στις 8 το πρωί, ο Παύλος Μάτεσις άφησε την τελευταία του πνοή στο ιδιωτικό θεραπευτήριο όπου νοσηλευόταν αυτά τα δύο χρόνια (ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Εργων Λόγου είχε αναλάβει σιωπηρά τα έξοδα νοσηλείας), αν και τις τελευταίες ημέρες η κατάστασή του είχε επιδεινωθεί και νοσηλευόταν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Ηταν 80 χρόνων, και άντεξε δύο ολόκληρα χρόνια χωρίς να μπορεί να μιλήσει (είχε πληγεί το κέντρο λόγου), είχε όμως πλήρη συνείδηση.

Ο Παύλος Μάτεσις ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα των γραμμάτων, και σιγουρά δεν μπορεί κανείς να τον κατατάξει σε μία κατηγορία δημιουργός. Βέβαια ο ίδιος έλεγε ότι είναι άνθρωπος του θεάτρου. «Στην πεζογραφία θεωρώ τον εαυτό μου λαθρεπιβάτη».

Ηταν παθιασμένος τόσο με το θέατρο, όσο με τη λογοτεχνία, αλλά και τη μετάφραση, αφού χειριζόταν θαυμάσια τρεις γλώσσες και είχε υπογράψει σπουδαίες μεταφράσεις, λογοτεχνικές και θεατρικές. Έχει μεταφράσει στα ελληνικά: Mrojek, Ben Johnson, Roger Vitrac, Harold Pinter, Henrik Ibsen, Sean O' Casey, Fernando Arrabal, Joe Orton, Antonin Artaud, Margaret Atwood, Map. Macdonald, William Shakespeare, Beaumarchais, Stendhal, Alain Fournier, Στρατή Χαβιαρά, Alba Ambert, Peter Ackroyd, William Faulkner και στα νέα ελληνικά τα έργα του Αριστοφάνη: «Ειρήνη», «Πλούτος», «Βάτραχοι», «Νεφέλαι», «Όρνιθες», «Αχαρνής», «Θεσμοφοριάζουσαι», «Λυσιστράτη». Για τα πάθη της μετάφρασης και τις σχέσεις που ανέπτυσσε μέσα από αυτήν από τους συγγραφείς, έλεγε στην «Καθημερινή» τον Ιανουάριο του 2003: «Δεν θα έλεγα δύσκολη τη μετάφραση, γιατί είναι κάτι που μου αρέσει. Νομίζω ότι από τα πιο δύσκολα και άχαρα ήταν ένα μυθιστόρημα του Πίντερ, “Οι νάνοι”. Αλλά το πιο ουσιαστικά δ΄συκολο είναι το τελευταίο μετάφρασμά μου, ο Φώκνερ. Εχει τρομακτικές δυσκολίες για τον μεταφραστή, αλλά είναι και άθλημα για τον αναγνώστη. Είναι απόλαυση, αλλά πριν απ' όλα είναι άθλημα. Οταν τελειώσει ο αναγνώστης το μυθιστόρημα διαμορφώνεται πια, οριστικά νομίζω, η αισθητική του και η γνώση του περί της λογοτεχνίας, περί τις τεχνικές της λογοτεχνίας, γιατί αυτός ο άνθρωπος διαθέτει μια τρομακτική δωρεά. Ο Φώκνερ είναι συγγραφέας εκ δωρεάς. Δίνει. Σε αντίθεση με τον Τζόις που παίρνει. Το βιβλίο του Φώκνερ (σ.σ. μιλούσε για το βιβλίο του Φώκνερ “Η βουή και η μανία”) αρχίζει από ένα σκοτάδι και καταλήγει σε μια λαμπρότητα. Αλλά η λαμπρότητα του γραψίματος και της περιγραφής που έχει για την ανθρώπινη υπόσταση είναι υπέροχα», έλεγε.

Για όλες τους τις δημιουργικές δραστηριότητες ο Παύλος Μάτεσις τιμήθηκε με πολλά βραβεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. 1. Διάκριση στο διαγωνισμό μονόπρακτων του θεατρικού οργανισμού «12 Αυλαία» (1964) για το μονόπρακτο «Ο σταθμός». 
2. Κρατικό βραβείο θεάτρου 1966 για το έργο «Η τελετή».
3. Έπαθλο «Κάρολος Κουν"-Πόλις των Αθηνών 1989 για το καλύτερο ελληνικό έργο της χρονιάς ("Περιποιητής φυτών").
4. Βραβείο Ελληνόφωνων Κάτω Ιταλίας (1998) για το μυθιστόρημα του «Η μητέρα του σκύλου».
5 . Μέγα Βραβείο Κριτικών θεάτρου έτους 2000.
6. Βραβείο Acerbi (2002) για το μυθιστόρημα «Η μητέρα του σκύλου».

Ο Παύλος Μάτεσις αγαπούσε το κέντρο της Αθήνας (το σπίτι του ήταν στο Λόφο του Στρέφη), περπατούσε πολύ, έβλεπε πολύ θέατρο και δεν χαριζόταν σε κανέναν. Ο,τι είχε να πει το έλεγε ευθέως, ενίοτε και με οξύ τρόπο. Κι όχι μόνο για τους άλλους, αλλά και για τον εαυτό του. Ελεγε σ' εκείνη την συνέντευξη: «Εχω δύο αναπηρίες: δεν ζηλεύω και δεν θαυμάζω».

Την Τρίτη 22 Ιανουαρίου, στις 4 το απόγευμα, στο Νεκροταφείο Παπάγου ο Παύλος Μάτεσις θα ξεκινήσει το ταξίδι για να συναντήσει την πιο αγαπημένη του ηρωίδα, τη Ραραού, εκείνη την απίστευτη γυναίκα στη «Μητέρα του σκύλου». Τα βιβλία του και πολλές μεταφράσεις ξένων μυθιστορημάτων κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Καστανιώτης».