inprecor

Ο διάσημος Αιγύπτιος διανοητής μίλησε στις αρχές Αυγούστου στην «Ουμανιτέ» για τις αλλαγές στον αραβικό κόσμο, τις εξελίξεις στη Λιβύη και το ποιόν της αντιπολίτευσης στο Καντάφι, η οποία καταλαμβάνει την εξουσία.

Ποια η άποψή σας για τα όσα συμβαίνουν στον αραβικό κόσμο έξι μήνες και πλέον μετά την πτώση του Μπεν Άλι στην Τυνησία και του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο;
Το σίγουρο είναι ότι πλέον τίποτε δεν θα είναι όπως πριν. Γιατί δεν πρόκειται για μια εξέγερση με μόνο στόχο αυτόν της απαλλαγής από τους δικτάτορες, αλλά για ένα κίνημα διαμαρτυρίας πολύ μεγάλης διάρκειας, που αμφισβητεί τόσο την εσωτερική κοινωνική τάξη μέσα από τις διαφορετικές της διαστάσεις, κυρίως τις υπερβολικές ανισότητες στην κατανομή των εισοδημάτων, όσο και τη διεθνή τάξη, τη θέση των αραβικών χωρών στην παγκόσμια οικονομική τάξη, δηλαδή την απαλλαγή από την υποταγή στο νεοφιλελευθερισμό και στην παγκόσμια πολιτική τάξη, δηλαδή την απαλλαγή από τις διαταγές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
Αυτό το κίνημα, που έχει επίσης τη φιλοδοξία να οδηγήσει στον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, ζητώντας κοινωνική δικαιοσύνη και μια διαφορετική κοινωνική και οικονομική, εθνική και, θα έλεγα, αντι-ιμπεριαλιστική πολιτική, θα κρατήσει λοιπόν για χρόνια, με τα πάνω του και τα κάτω του βεβαίως, με τις προόδους και τις οπισθοχωρήσεις του, γιατί δεν θα βρει λύσεις τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες.
Σας εξέπληξε το γεγονός ότι αυτές οι εξεγέρσεις έλαβαν χώρα, προωθήθηκαν από νέους παράγοντες δράσης, κυρίως τους νέους;
Όχι, και αυτό είναι πολύ θετικό. Οι νέες γενιές επαναπολιτικοποιήθηκαν. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, η νεολαία είναι πολύ πολιτικοποιημένη. Είναι, με τον τρόπο της, έξω από τα παραδοσιακά κόμματα, που, στο πλαίσιο της αιγυπτιακής παράδοσης, έχουν μαρξιστικές καταβολές. Αλλά δεν επαναπολιτικοποιήθηκε ενάντια σε αυτά τα κόμματα. Μπορώ να σας πω ότι σήμερα υφίσταται βαθιά και αυθόρμητη συμπάθεια μεταξύ αυτών των νέων και των κομμάτων της ριζοσπαστικής μαρξιστικής αριστεράς, δηλαδή εκείνα της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής παράδοσης.
Λέτε ότι πρόκειται για ένα κίνημα μακράς πνοής, αλλά, αν πάρουμε το παράδειγμα της Αιγύπτου, δεν υπάρχει κίνδυνος αυτές οι επαναστάσεις να «καπελωθούν» από τις συντηρητικές δυνάμεις;
Υπάρχουν πράγματι κίνδυνοι διαφορετικής φύσης, όπως εκείνος, ο βραχυπρόθεσμος ή ο μεσοπρόθεσμος, να υπάρξει μια ισλαμιστική και αντιδραστική εναλλακτική λύση. Αυτό είναι άλλωστε και το σχέδιο των ΗΠΑ και, δυστυχώς, η Ευρώπη τις ακολουθεί, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στην Αίγυπτο. Πρόκειται δηλαδή για τη συμμαχία μεταξύ των αιγυπτιακών δυνάμεων της αντίδρασης και των Αδελφών Μουσουλμάνων, με επιπλέον τη στήριξη των συμμάχων της Ουάσιγκτον στην περιοχή, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, ακόμη και το Ισραήλ.
Θα πετύχει άραγε αυτό το σχέδιο; Είναι πιθανό αυτό να λειτουργήσει μεσοπρόθεσμα, αλλά δεν θα φέρει καμία απάντηση στα προβλήματα του αιγυπτιακού λαού. Κατά συνέπεια το κίνημα διαμαρτυρίας και του αγώνα θα συνεχιστεί και θα πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις. Επιπλέον, πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι βιώνουν και οι ίδιοι κρίση…
Σε σχέση με όσα μόλις αναφέρατε, τι πιστεύετε ότι συμβαίνει καταρχήν στη Συρία, όπου το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ μόλις επέτρεψε τον πολυκομματισμό υπολογίζοντας ότι έτσι θα επαναφέρει την ηρεμία;
Η κατάσταση στη Συρία είναι πάρα πολύ περίπλοκη. Το μπααθικό καθεστώς, που απέκτησε τη νομιμότητά του εδώ και πάρα πολύ καιρό, έχει πάψει πλέον να την έχει. Γίνεται όλο και πιο αυταρχικό και αστυνομοκρατικό και παράλληλα, στην ουσία, έκανε μια γιγάντια παραχώρηση στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Δεν πιστεύω ότι αυτό το καθεστώς μπορεί να μετατραπεί σε δημοκρατικό πολίτευμα.
Σήμερα είναι αναγκασμένο να κάνει παραχωρήσεις, κάτι που είναι θετικό, γιατί μια εξωτερική επέμβαση, όπως αυτή στη Λιβύη -ευτυχώς δεν είναι δυνατή στην περίπτωση της Συρίας- θα συνιστούσε επιπλέον καταστροφή. Εξάλλου, σε σχέση με την Αίγυπτο και την Τυνησία, η αδυναμία στη Συρία είναι ότι τα κινήματα διαμαρτυρίας είναι πολύ διάσπαρτα. Πολλά, και δεν θέλω να γενικεύω, δεν έχουν καν πρόγραμμα πέραν της διαμαρτυρίας και δεν συνδέουν τη δικτατορία του καθεστώτος με τις φιλελεύθερες επιλογές του σε οικονομικά ζητήματα.
Φοβάστε μια κατάρρευση της Συρίας λόγω του κινδύνου θρησκευτικής σύγκρουσης μεταξύ σουνιτών και αλαουιτών, δρούζων, χριστιανών;
Υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Η κατάρρευση των κρατών της περιοχή είναι μέσα στο πρόγραμμα των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Αλλά αυτή δεν θα είναι εύκολη γιατί το εθνικό αίσθημα της Συρίας είναι μια ισχυρή και παρούσα συνιστώσα σε όλα τα κινήματα που αμφισβητούν σήμερα το καθεστώς -και τούτο παρά τις υπάρχουσες μεταξύ τους διαφορές.
Δεν υπάρχει και η Υεμένη, ο σύμμαχος των ΗΠΑ;
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το καθεστώς του Αλί Αμπντάλα Σάλεχ. Ο λόγος για την επιλογή αυτή είναι ότι φοβούνται τον υεμενιτικό λαό, κυρίως στον Νότο της χώρας. Ο λαός αυτός είχε ένα προοδευτικό καθεστώς, νόμιμο, που είχε ισχυρή λαϊκή υποστήριξη και του οποίου οι δυνάμεις σήμερα δραστηριοποιούνται ενεργά στο κίνημα κοινωνικής διαμαρτυρίας. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της φοβούνται λοιπόν διάλυση της χώρας και αποκατάσταση του προοδευτικού καθεστώτος στη νότιο Υεμένη.
Κατά συνέπεια, αφήνοντας την Αλ Κάιντα, που είναι ένα εργαλείο το οποίο χειραγωγούν σε μεγάλο βαθμό οι ΗΠΑ, να καταλαμβάνει τις πόλεις του Νότου, το καθεστώς της Υεμένης, με το «πράσινο φως» των ΗΠΑ, θέλει να φοβίσει τα προοδευτικά στρώματα προκειμένου να τα κάνει να αποδεχθούν τη διατήρηση του Σάλεχ στην εξουσία.
Και σε ό,τι αφορά την κατάσταση στη Λιβύη, όπου υφίσταται ο κίνδυνος διάλυσης;
Η κατάσταση είναι δραματική, αλλά πολύ διαφορετική από εκείνες στην Αίγυπτο και την Τυνησία. Οι δυνάμεις που αντιπαρατίθενται στη Λιβύη είναι του ιδίου επιπέδου. Ο πρόεδρος του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου Μουσταφά Αμπντελτζαλίλ είναι ένας πολύ περίεργος δημοκράτης: ήταν ο δικαστής που είχε καταδικάσει σε θάνατο τις Βουλγάρες νοσοκόμες πριν προαχθεί σε υπουργό Δικαιοσύνης από τον Καντάφι.
Το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο είναι ένα μπλοκ υπεραντιδραστικών δυνάμεων. Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, δεν αναζητούν το πετρέλαιο -το έχουν ήδη. Ο στόχος τους είναι να θέσουν υπό ηγεμονία τη Λιβύη προκειμένου να εγκαταστήσουν εκεί την Africom (τη στρατιωτική διοίκηση για την Αφρική) -που σήμερα έχει τη βάση της στη Στουτγκάρδη στη Γερμανία- μετά την άρνηση των αφρικανικών χωρών, ανεξαρτήτως του τι μπορεί να σκεφθεί κανείς για τις χώρες αυτές, να δεχθούν την εγκατάστασή της στην Αφρική.
Σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο διάλυσης της χώρας σε δύο ή τρία κράτη, η Ουάσιγκτον μπορεί μια χαρά να επιλέξει ένα σχήμα σαν αυτό του Ιράκ, δηλαδή την τυπική διατήρηση της ενότητας υπό δυτική στρατιωτική προστασία.

Συνέντευξη στον Χασάν Ζερουκί, μετάφραση από την Αυγή