Σαν σήμερα... 16 Απρίλη

Ο Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ»

1834 Αρχίζει η δίκη των οπλαρχηγών του 1821 Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημήτριου Πλαπούτα στο Ναύπλιο, με την κατηγορία της συνωμοσίας κατά του βασιλιά Όθωνα. Παρά την αντίδραση των δικαστών Τερτσέτη και Πολυζωίδη, οι δύο κατηγορούμενοι καταδικάσθηκαν σε θάνατο. Ωστόσο, στη συνέχεια και υπό το βάρος της ογκούμενης λαϊκής οργής, η ποινή τους μετατράπηκε σε 20ετή κάθειρξη, ενώ μετά την ενηλικίωση του Όθωνα, το 1835, αμνηστεύτηκαν.

1889 Γεννιέται ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Τσάρλι Τσάπλιν, ο γνωστός Σαρλό. Ο Τσάπλιν πρωταγωνίστησε σε πολλές ταινίες. Εκείνη όμως που σίγουρα ξεχώρισε -και στην οποία σκηνοθέτης υπήρξε ο ίδιος- ήταν «Ο Μεγάλος Δικτάτορας» (1940), η οποία σατίριζε το ναζισμό. Η ταινία γνώρισε μεγάλη επιτυχία, παρά την κριτική που δέχτηκε πως ήταν «πέραν του δέοντος» πολιτική. Ο Τσάρλι Τσάπλιν, με εμφυτευμένη ανέκαθεν στο έργο του κοινωνική και πολιτική συνείδηση, πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σειρά πολιτικών ομιλιών στις οποίες, ανοιχτά, στήριζε τη Σοβιετική Ένωση. Το γεγονός αυτό, τον κατέστησε υποψήφιο - στις θέσεις της εμπροσθοφυλακής μάλιστα - στη μεταπολεμική, μακαρθική, «μαύρη λίστα» των ανθρώπων της Τέχνης και της διανόησης που «συνέβαλαν στην προβολή του κομμουνισμού μέσα από τον κινηματογράφο». Έτσι, το 1952 και ενώ ταξίδευε προς το Λονδίνο έγινε γνωστό πως το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης πήρε τη βίζα του (ήταν Βρετανός υπήκοος), απαγορεύοντάς του ουσιαστικά να γυρίσει στις ΗΠΑ. Έκτοτε ο Τσάπλιν θα επιστρέψει μόνο μια φορά, το 1972, για να παραλάβει το ειδικό Τιμητικό Όσκαρ για τη γενικότερη προσφορά του στην 7η Τέχνη.

1917 Ο Β. Ι. Λένιν επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη από το εξωτερικό όπου ήταν εξόριστος. Η επιστροφή του αυτή έχει αποτελέσει αντικείμενο ποικίλων «θεωριών συνωμοσίας» και πολεμικής από διάφορους εκφραστές του αντικομμουνισμού ανά περιόδους.

Ο Λένιν, που βρισκόταν στην Ελβετία ως πολιτικός πρόσφυγας, είχε αρχίσει να κάνει προσπάθειες για να αναχωρήσει για τη Ρωσία αμέσως μετά την αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη του 1917. Τα κόμματα των Μενσεβίκων και των Εσέρων διέδιδαν τότε πως «ο Λένιν ήταν πράκτορας των Γερμανών που τον έστειλαν στη Ρωσία για να ηττηθεί» (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος). Σκοπός τους, βεβαίως, δεν ήταν άλλος από το να σπιλώσουν το κόμμα των Μπολσεβίκων, που ήταν το μοναδικό το οποίο είχε ταχθεί ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Την ίδια πολεμική χρησιμοποιεί στις μέρες μας και η Χρυσή Αυγή (εμπλέκοντας μέσα το «διεθνή σιωνισμό» και άλλα τέτοια τινά).

Η ιστορική αλήθεια είναι ότι οι δυνάμεις της Αντάντ (Ρωσία, Γαλλία, Αγγλία) είχαν αρνηθεί στο Λένιν να επιστρέψει πίσω στη Ρωσία μαζί με άλλους 31 πολιτικούς πρόσφυγες. Επομένως και αφού άλλη διέλευσή τους προς τη Ρωσία δεν ήταν δυνατή, έμενε μόνο ένας δρόμος, μέσω της Γερμανίας. Η Γερμανία όμως βρισκόταν σε πόλεμο με τη Ρωσία και γι’ αυτό το λόγο μεσολάβησε στο Γερμανό Πρέσβη στην Ελβετία ο Ελβετός σοσιαλδημοκράτης ηγέτης Φρ. Πλάττεν. Οι όροι της μεταφοράς που συμφωνήθηκαν ήταν: 1) Αναχώρηση όλων των πολιτικών προσφύγων ανεξάρτητα από τις απόψεις τους για τον πόλεμο, 2) Στο βαγόνι που θα τους μετέφερε κανείς δεν θα είχε το δικαίωμα να μπαίνει χωρίς την άδεια του Πλάττεν και κανένας έλεγχος δεν θα γινόταν στα διαβατήρια ή τις αποσκευές, 3) Οι αναχωρούντες πρόσφυγες αναλάμβαναν την υποχρέωση να κάνουν ζύμωση στη Ρωσία για την ανταλλαγή τους με αντίστοιχο αριθμό αυστρογερμανών πολιτικών προσφύγων (βλ. Λένιν Β. Ι. «Άπαντα», τ.31, σελ. 119-122, 487, 524)

1919 Ξεσπά η εξέγερση των ναυτών στα πλοία της Γαλλικής μοίρας στη Μαύρη Θάλασσα (16-27/4/1919). Πρόκειται για ναυτική δύναμη που αποτελούσε τμήμα της γενικότερης ιμπεριαλιστικής επέμβασης κατά της επαναστατημένης Ρωσίας. Πολλοί από τους ναύτες είχαν συγκροτήσει κομμουνιστικούς πυρήνες, ενώ οι αντιδράσεις κατά της επέμβασης, που αρχικά είχαν εκφραστεί με άρνηση συμμετοχής στις πολεμικές επιχειρήσεις έως και με λιποταξίες προς τον Κόκκινο Στρατό, δεν άργησαν να φτάσουν έως την πλήρη ρήξη. Η εξέγερση εξαπλώθηκε αστραπιαία στο σύνολο σχεδόν του Γαλλικού Στόλου. Ως αποτέλεσμα - και δεδομένης της συνεχούς προέλασης του Κόκκινου Στρατού στο Νότιο Μέτωπο - η Γαλλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακαλέσει όλες τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις της από την Ουκρανία στις αρχές του επόμενου μήνα. Οι πρωταγωνιστές της εξέγερσης φυλακίστηκαν με την επιστροφή τους στη Γαλλία, ενώ η χορήγηση αμνηστίας σε αυτούς υπήρξε βασικό αίτημα σε όλες τις κινητοποιήσεις του Γαλλικού προλεταριάτου τη δεκαετία του 1920.

1919 Αρχίζει η ένοπλη επέμβαση της Αντάντ κατά της Σοβιετικής Ουγγαρίας. Έπειτα από σκληρές συγκρούσεις, η σοβιετική εξουσία στην Ουγγαρία θα καταλυθεί την 1 Αυγούστου του ίδιου χρόνου.


1938 Δικτατορία Μεταξά: Η Ασφάλεια πετυχαίνει σημαντικό πλήγμα στο ΚΚΕ. Μεταξύ 16-20 Απρίλη συλλαμβάνονται οι Βασίλης Νεφελούδης, Στέλιος Σκλάβαινας και Δημήτρης Παρτσαλίδης (μέλη του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και βουλευτές του Κόμματος), καθώς και 150 περίπου μέλη και στελέχη της ΚΟ Αθήνας του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ. Τότε συνελήφθη και ο Γραμματέας της ΟΚΝΕ Χρήστος Μαλτέζος, που λίγο αργότερα θα δολοφονηθεί με βασανιστήρια στις φυλακές της Κέρκυρας. Τα παράνομα τυπογραφία της ΚΟΑ ανακαλύφθηκαν και καταστράφηκαν. Παρόμοιο κτύπημα δέχθηκε και η οργάνωση Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, 84 στελέχη της οποίας συνελήφθησαν την ίδια περίοδο.

1943 Στη Θεσσαλονίκη χιλιάδες λαού, αψηφώντας τα κατασταλτικά μέτρα των δυνάμεων κατοχής, κατεβαίνουν σε διαδήλωση μπροστά στη Γενική Διοίκηση με αίτημα τη ματαίωση της επιστράτευσης που κήρυξαν οι Γερμανοί.

1945 Αρχίζει η επίθεση του Κόκκινου Στρατού κατά της πρωτεύουσας του Γ’ Ράιχ, το Βερολίνο. Δίπλα στα 2,5 εκατομμύρια σοβιετικούς μαχητές πολέμησαν και 200.000 περίπου Πολωνοί. Επικεφαλής των σοβιετικών στρατευμάτων ήταν ο στρατάρχης Ζούκοφ. Οι απώλειές τους ήταν κοντά 350.000 νεκροί και τραυματίες. Η μάχη του Βερολίνου κράτησε έως τις 2 Μάη και έληξε με νίκη του Κόκκινου Στρατού, ενώ μία εβδομάδα μετά ακολούθησε και η άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας (9 Μάη: μέρα της «αντιφασιστικής Νίκης των Λαών»).

1949 Εκτελείται ο Τάκης Φίτσιος, παλαιό στέλεχος του ΚΚΕ και δημοσιογράφος του Ριζοσπάστη.

1957 Ανακοινώνεται από τον υφυπουργό Εσωτερικών ότι απόσπασμα χωροφυλακής σκότωσε πριν 8 μέρες κοντά στο Σουφλί το στέλεχος του ΚΚΕ Γιώργη Γεωργίου.

1961 Στη μεγάλη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε κατά τις κηδείες των θυμάτων από τις αεροπορικές επιδρομές (βλ. επέμβαση Αμερικανών και Κουβανών αντεπαναστατών στον Κόλπο των Χοίρων), ο ηγέτης της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, διακηρύσσει για πρώτη φορά το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της Επανάστασης.

1962 Μεγάλη συγκέντρωση στο κέντρο της Αθήνας του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος (ΔΣΚ) Αθήνας - Πειραιά για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες.

2008 Πεθαίνει ο Αμερικανός μετεωρολόγος Έντουαρντ Λόρεντζ, που ανέπτυξε τη «θεωρία του χάους» και εισήγαγε τον όρο «το σύνδρομο της πεταλούδας».