endeaneos
Πρόσφατα, από τις εκδόσεις « ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ», κυκλοφόρησε το βιβλίο του δημοσιογράφου Μ. Ανδρονοπουλου « Η Ελλάδα στο ντιβάνι. Διεργασίες ανατροπής γύρω από την ιστορία, τη γλώσσα και τα κοινωνικά στερεότυπα». Όπως γράφει ο ίδιος «Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα βιβλίο για το έθνος, ούτε για τον πατριωτισμό. Αφορά στην ταυτότητα της κοινωνίας μας, την ανάγκη της αποκάθαρσης από την “πανουργία της ιστορίας”, αλλά και της αναγνώρισης». Όπως λέει και ο υπότιτλος αυτού του ενδιαφέροντος βιβλίου, πρόκειται για ένα «ρεπορτάζ» στοχασμών Ελλήνων και ξένων ειδικών , αναφορικά με τη γλώσσα, την ιστορία και τα κοινωνικά στερεότυπα στην Ελλάδα, που δίνουν την ευκαιρία και στον ίδιο το συγγραφέα να διατυπώσει τις δικές του απόψεις.
Με αφορμή την κυκλοφορία του παραπάνω βιβλίου, είχαμε με το συγγραφέα του μια σχετική ηλεκτρονική «συζήτηση» την οποία και παραθέτω:
1. Ψυχαναλυτικός και «εμπορικός» ο τίτλος του βιβλίου. Σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει το δικό σας βιβλίο από αυτά που ήδη κυκλοφόρησαν και ήδη υπάρχουν στις προθήκες των ελληνικών βιβλιοπωλείων με αφορμή και την πολύπλευρη κρίση στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς;
«Ψυχαναλυτικός σίγουρα! Διαβάζοντας το βιβλίο στη φάση των διορθώσεων βεβαιώθηκα ότι η ανάγνωσή του λειτουργεί σαν μια εθνική εξομολόγηση, σαν μια μακρά συνεδρία στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή, όπου ο αναλυόμενος τα αποκαλύπτει όλα. Πρόκειται για μια κοπιαστική, εξουθενωτική διαδικασία, αλλά πιστεύω ότι λειτουργεί καθαρτικά και απελευθερωτικά.
Το βιβλίο, νομίζω, πως διαφέρει από τα άλλα γιατί δεν γράφτηκε για την κρίση, απλώς συνέπεσε με αυτή. Το βιβλίο αναφέρεται στις αφανείς ανατροπές που συντελούνται γύρω από την εθνική μας ταυτότητα στα δυναμικά πεδία της ιστορίας, της γλώσσας και των κοινωνικών στερεοτύπων. Ως εκ τούτου ερμηνεύει –πέρα από την οικονομία και την πολιτική- και το πώς φτάσαμε έως εδώ. Η κρίση όμως επέφερε και μια κεντρική και πολυδιάστατη αμφισβήτηση της εικόνας-ταυτότητας του Έλληνα που προβάλαμε τις τελευταίες δεκαετίες προς τα έξω. Ως εκ τούτου, αισθάνθηκα την ανάγκη να αναφερθώ και στην κρίση, ιδιαίτερα δε στην βιοπολιτική λειτουργία του Μνημονίου…».
2. Στο δημόσιο διάλογο των τελευταίων ετών, αλλά και των τελευταίων μηνών, με αφορμή και την πολλαπλή κρίση χώρας, της Ευρώπης, του κόσμου οι φωνές που δίνουν τον τόνο κατά την άποψή μου, είναι ισοπεδωτικές, είναι λαϊκίστικες, είναι αφοριστικές, είναι απομονωτικές. Γράφοντας αυτό το βιβλίο εσείς σε ποιους δρόμους οδηγηθήκατε;
«Το παγκόσμιο σύστημα μοιάζει να βρίσκεται σε μια φάση που έχουν ενεργοποιηθεί οι ανεξέλεγκτοι παράγοντες της ιστορίας. Η διεθνής χρηματοοικονομική κρίση που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008 δεν έχει τελειώσει, ενδεχομένως να είναι ακόμη στην αρχή της. Αυτό που «παίζεται» στις ΗΠΑ με τα πάρτι του τσαγιού και στην ΕΕ με την Ελλάδα και τις άλλες υπερχρεωμένες οικονομίες είναι η μετάβαση σε ένα νέο κύκλο της ανθρώπινης ιστορίας, τα χαρακτηριστικά του οποίου θα διαμορφωθούν από τον «νικητή». Αυτοί που ευθύνονται για την υπερχρέωση των ΗΠΑ και των υπολοίπων χωρών υπαγορεύουν και τη λύση σωτηρίας. Αυτό είναι μια φάρσα της ιστορίας εξαιρετικά επικίνδυνη. Ο ανορθολογισμός κυριαρχεί παντού. Η φούσκα μεγαλώνει και κάποτε θα σκάσει.
Η ελληνική περίπτωση είναι εξαιρετικά ιδιαίτερη μέσα στην ιστορία. Διεξάγαμε απελευθερωτικό αγώνα το 1821 και το 1823-4 κάναμε εμφύλιο! Στα 190 χρόνια ελευθερίας ελάχιστα πράγματα ολοκληρώθηκαν πολιτισμικά, ιστορικά, κοινωνικά. Αισθάνομαι την ανάγκη πώς πρέπει να βάλουμε όλα τα πράγματα στη θέση τους και επιτέλους, να κυριαρχήσει η λογική. Περιδιαβαίνοντας ως παρατηρητής στους χώρους της ιστορίας, της γλώσσας και των κοινωνικών στερεοτύπων βλέπω να συστηματοποιούνται οι προσπάθειες εξορθολογισμού του ελληνικού συστήματος.
Σε αυτά τα πεδία συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές. Το θέμα είναι εάν θα αποκτήσουν οι προσπάθειες αυτές την κρίσιμη δύναμη της ανατροπής. Νομίζω πως το σοκ της χρεοκοπίας απελευθερώνει πνευματικές, ψυχικές και κοινωνικές δυνάμεις που αν συντονιστούν μπορούν να επιτελέσουν την ιστορική ανατροπή της κακοδαιμονίας των Ελλήνων».
3. Το βιβλίο σας το περιγράφετε ως ένα κατά βάση αισιόδοξο ανθολόγιο ελληνικών και ξένων κρίσεων, σχετικά με την πορεία της νεοελληνικής κοινωνίας προς τον αυτοπροσδιορισμό, μέσα την αναψηλάφηση της ιστορίας, τις εξελίξεις γύρω από τη γλώσσα και το λυκόφως των εθνικών μας στερεοτύπων. Ποιος είναι ο κυρίαρχος τόνος σε αυτά τα τρία πεδία, ποιες δυνάμεις τον οριοθετούν; Έλληνες, ξένοι, εκπαιδευτικό σύστημα, ΜΜΕ, άλλοι;
«Ναι, αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση. Χρησιμοποιώ αυτά που λένε οι ειδικοί, Έλληνες και ξένοι και τα προσθέτω για να βγάλει ο καθένας το συμπέρασμά του. Η παρουσίαση είναι κριτική και στοχαστική. Επιχειρώ να φωτίσω τις καινούργιες διεξόδους, αλλά και τις κακοτοπιές. Στην γλώσσα μας για παράδειγμα, που είναι ο κεντρικός πυλώνας της νεοελληνικής ταυτότητας, καθώς αποτελεί τον αδιαμφισβήτητο ομφάλιο λώρο με το αρχαίο μεγαλείο, οι υποχωρήσεις που συντελούνται στο κοινωνικό πεδίο αντισταθμίζονται στο πεδίο της επιστήμης. Η αποθησαύριση της ελληνικής γλώσσας και οι επεξεργασίες που έχουν γίνει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια είναι μείζονος εθνικής σημασίας. Αποτελούν μια τεράστια εθνική υποδομή προς εκμετάλλευση.
Στην ιστορία μας, που είναι επίσης ένας βασικός πυλώνας της νεοελληνικής ταυτότητας, συντελούνται μεγάλες αλλαγές, με επίκεντρο την Επανάσταση του 1821 και τον εμφύλιο. Νέα ιστορικά στοιχεία, νέες επιστημονικές προσεγγίσεις αναψηλαφίζουν τα γεγονότα και οδηγούν σε μια νέα διήγηση. Ακόμη και το ΚΚΕ δικαιώνει τον Πλουμπίδη και τον Ζαχαριάδη. Με τον Βελουχιώτη διστάζει γιατί ο Άρης αποτελεί «άλλο» πρότυπο, δεν εντάσσεται στη μυθολογία του σταλινισμού, είναι ελευθεριακός, είναι Γκεβάρα.
Δείτε τι έγινε με το «1821» του Σκάι. Ανοίχτηκε στο μεγάλο κοινό μια συζήτηση που συντελείται στις στοχαστικές σελίδες των κυριακάτικων εφημερίδων εδώ και δέκα χρόνια. Αυτό είναι καλό, αν και περιέχει κινδύνους. Προκαλεί την αντίδραση των συντηρητικών κύκλων. Αν αυτοί τελικά κερδίσουν, όπως έγινε με το βιβλίο ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού πριν μερικά χρόνια, τότε απλώς η Ελλάδα θα εγκλωβιστεί οριστικά στους μύθους της και θα περιθωριοποιηθεί τόσο στο ευρωπαϊκό, όσο και στο διεθνές σύστημα. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι μια γραφική επαρχία της Δύσης. Αν όμως ο κίνδυνος αυτός συσπειρώσει τις δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της υπέρβασης των μύθων και της διαπραγμάτευσης με την πραγματικότητα, τότε, μπορούμε να ελπίζουμε ότι η κοινωνία μας θα πετύχει να αποτινάξει τους μύθους που την οδήγησαν σε σχιζοφρενικές καταστάσεις και θα ανοίξει ένα νέο ιστορικό κύκλο για τη χώρα και την Ευρώπη, όπως πρώτος επεσήμανε ο Βρετανός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ στο πρόσφατο άρθρο του στους New York Times.
Συνεπώς, οι πόρτες της ιστορίας έχουν ανοίξει. Νομίζω πως οι αλλαγές στην Ελλάδα αποτυγχάνουν γιατί όσο και σωστές να είναι χτίζονται σε σαθρό έδαφος και χωρίς την στήριξη του κόσμου, γιατί γίνονται στη λογική της διάσωσης του συστήματος. Αυτό δεν επαρκεί πια για την Ελλάδα. Η χώρα χρειάζεται μια ισχυρή ώθηση σε όλα τα επίπεδα και αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με επαναστατικές διεργασίες».
4. Πιστεύετε ότι η ελληνική κοινωνία, έτσι όπως περιγράφονται οι επιλογές της και οι προτιμήσεις της από τη νοοτροπία της και τις δημοσκοπήσεις ότι μπορεί να εμπλακεί με αυτό που καλείται «επαναστατικές διεργασίες»;
«Κοιτάξτε, οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο κοινωνικό πεδίο είναι τεράστιες, αλλά δεν έχουν βρει ακόμη τις κατάλληλες διόδους για να εκφραστούν θετικά. Επίγνωση της «νόσου» υπάρχει. Δηλαδή, όλοι ξέρουμε ότι η άρνηση του πραγματικού μας προκαλεί κατάθλιψη. Ο καθένας μόνος του δεν μπορεί πολλά. Η πίστη έχει τελειώσει και η πολλαπλότητα των επιλογών είναι απελευθερωτική. Ήρθε ο καιρός να επιλέξουμε ποια πραγματικότητα θέλουμε να είναι η αληθινή. Αυτές είναι επαναστατικές καταστάσεις που όμως δεν διασφαλίζουν τίποτε. Η απελπισία όμως μπορεί να οδηγήσει και πάλι στην ανάδυση του συλλογικού, όπου κρύβεται και η δύναμη».
5. Ποια είναι η δική σας πρόταση κ. Ανδρονόπουλε και πώς την αιτιολογείται; Πώς «παλεύεται», πως οργανώνεται ιδεολογικά, πολιτικά, κοινωνικά; Πώς μπορεί να γίνει ένα ελληνικό «big bang», όπως τιτλοφορείται σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου σας;
«Νομίζω ότι κεντρικό ζήτημα είναι μία Πολιτεία που να λειτουργεί για το λαό και να ελέγχεται από αυτόν. Αυτό συνέβηκε ελάχιστες στιγμές στη νεοελληνική ιστορία. Καλά σενάρια για την Ελλάδα είναι εκείνα που έχουν γραφτεί κυρίως από Έλληνες, αλλά όχι μόνο και στηρίζονται στις εγχώριες κοινωνικές δυνάμεις. Για παράδειγμα, τις οικονομικές υποχρεώσεις της χώρας πρέπει να τις καλύψει ο αφορολόγητος πλούτος που αρπάχτηκε τα είκοσι τελευταία χρόνια και όχι οι συνταξιούχοι. Ο ελληνικός μηδενισμός εξαντλείται και η κρίση, ούτως ή άλλως, είναι μια ευκαιρία ανασυγκρότησης των πάντων. Η δυνατότητα του οικουμενικού Έλληνα είναι εφικτή. Τα παραδείγματα του «νέου άνθρωπου Έλληνα» υπερβαίνουν αυτό με το οποίο κλείνω το βιβλίο, τον άθλο της Μαρίας Πολύζου».
6. Λαμβάνοντας υπόψη τη νεοελληνική κοινωνία και πολιτεία, έτσι όπως δομήθηκαν μετά τον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία το 1821, κατά τη διάρκεια του δύσκολου 20ου αιώνα, στην κατάσταση που βρισκόμαστε, στις απαρχές του 21ου αιώνα, μπορούμε να κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα;
«Απολύτως ναι! Ο ιστορικός κύκλος της γενιάς του Πολυτεχνείου έχει κλείσει. Σε αυτή τη δραματική 40ετία, η κοινωνία μας βίωσε οικονομικοπολιτικές και κοινωνικές εμπειρίες που άλλοι λαοί έζησαν σε τρεις αιώνες. Βγαίνουμε από αυτόν τον κύκλο τραυματισμένοι μεν, αλλά ζωντανοί. Δεν χρειάζεται να θυσιαστεί καμία γενιά. Όλα μπορούν να γίνουν τώρα και να έχουν ταχεία απόδοση. Μια εμπνευσμένη επανάσταση στην παιδεία και στον πολιτισμό μπορούν να αποδώσουν πολλά σε τρία με πέντε χρόνια. Επανάσταση είναι η επιτάχυνση της ιστορίας, η χρονική πύκνωσή της».
7. Τελικά, σε τι είναι χρήσιμο αυτό το βιβλίο;
«Ζούμε σε μια εποχή αποδόμησης και ισοπέδωσης των πάντων. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα χάρτη διαφυγής από το ναρκοπέδιο της αφασίας. Δείχνει τα επικίνδυνα σημεία και τα ασφαλή. Οδηγεί σε ένα νέο αυτοπροσδιορισμό της ελληνικότητας με όρους σύγχρονους και παγκόσμιους. Ζούμε άλλωστε σε μια εποχή αναθεώρησης όλων των αξιών. Το βιβλίο οδηγεί σε ένα ξέφωτο ελληνικών αξιών. Ως εκ τούτου, το βιβλίο είναι φορέας αισιοδοξίας για την τελματωμένη κοινωνία μας, καθώς καταγράφει τις υπόγειες δυνάμεις της».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου