Κάθε φορά που προσπαθούμε να αποκτήσουμε μια ακριβή αντίληψη για τις ιδέες πίσω από την προλεταριακή βία αναγκαζόμαστε να επιστρέψουμε στην ιδέα της γενικής απεργίας· αλλά αυτή η ίδια έννοια μπορεί να μας προσφέρει πολλές ακόμα υπηρεσίες και να ρίξει αναπάντεχο φως πάνω σε όλα τα άλλα σκοτεινά στοιχεία του σοσιαλισμού. Στις τελευταίες σελίδες του προηγούμενου κεφαλαίου, σύγκρινα τη γενική απεργία με την ναπολεονική μάχη η οποία συντρίβει τελειωτικά τον αντίπαλο. Η σύγκριση αυτή θα μάς βοηθήσει να καταλάβουμε τον ιδεολογικό ρόλο της γενικής απεργίας.[...]
Τα επαναστατικά συνδικάτα μιλούν για την σοσιαλιστική δράση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μιλούν οι συγγραφείς στρατιωτικών πραγματειών για τον στρατό. Συμπεριλαμβάνουν το σύνολο του σοσιαλισμού στην γενική απεργία· βλέπουν κάθε συνδυασμό ως κάτι που θα έπρεπε να αποκορυφώνεται σε αυτό το δεδομένο· βλέπουν σε κάθε απεργία ένα μοντέλο, μια δοκιμασία, μια προετοιμασία για την μεγάλη τελική ανατροπή.
Η νέα σχολή, που αποκαλεί τον εαυτό της Μαρξιστική, συνδικαλιστική και επαναστατική, αποφάνθηκε υπέρ της ιδέας της γενικής απεργίας μόλις απέκτησε ξεκάθαρη συνείδηση των δικών της αρχών, των συνεπειών της δράσης της, και της δικής της καινοτομίας. Έτσι, κατάφερε να έρθει σε ρήξη με τις παλιές επίσημες, ουτοπικές και πολιτικές κλίκες που έβλεπαν τη γενική απεργία με τρόμο και, σε έντονη αντίθεση με αυτές, να κάνει το άλμα προς το πραγματικό κίνημα του επαναστατικού προλεταριάτου -- το οποίο, για πολύ καιρό, είχε καταστήσει την προσκόλληση στην γενική απεργία τη δοκιμασία μέσω της οποίας ο σοσιαλισμός των εργατών θα διακρινόταν από αυτόν των ερασιτεχνών επαναστατών.
Οι κοινοβουλευτικοί σοσιαλιστές μπορούν να έχουν μεγάλη επίδραση μόνο εάν, χρησιμοποιώντας μια πολύ μπερδεμένη γλώσσα, μπορέσουν να επιβληθούν σε πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ομάδες: πρέπει να έχουν ψηφοφόρους από την εργατική τάξη που να είναι αρκετά αδαείς ώστε να επιτρέψουν στον εαυτό τους να εξαπατηθούν από στομφώδεις εκφράσεις για τον μελλοντικό κολλεκτιβισμό· είναι αναγκασμένοι να αναπαραστήσουν τον εαυτό τους ως εμβριθή φιλόσοφο σε ηλίθια τμήματα της μπουρζουαζίας που θέλουν να φαίνονται καλά πληροφορημένα για τα κοινωνικά ζητήματα· είναι απόλυτα απαραίτητο για αυτούς να μπορούν να εκμεταλλεύονται τους πλούσιους που νομίζουν ότι κερδίζουν την ευγνωμοσύνη της ανθρωπότητας συμμετέχοντας στο εγχείρημα του πολιτικού σοσιαλισμού. Η επιρροή αυτή βασίζεται στη μπουρδολογία και οι μεγάλοι μας άνδρες προσπαθούν, ορισμένες φορές με υπερβολική επιτυχία, να δημιουργήσουν σύγχυση στις ιδέες των αναγνωστών τους. Απεχθάνονται την γενική απεργία γιατί όλη η προπαγάνδα που την περιτριγυρίζει είναι υπερβολικά σοσιαλιστική για να ικανοποιεί φιλανθρώπους.
Στα στόματα αυτών των υποτιθέμενων εκπροσώπων του προλεταριάτου, κάθε σοσιαλιστική διατύπωση χάνει το πραγματικό νόημά της. Ο ταξικός αγώνας παραμένει η μεγάλη αρχή, αλλά πρέπει να υποταχθεί στην εθνική ενότητα. Ο διεθνισμός είναι ζήτημα πίστης σχετικά με το οποίο και οι πιο μετριοπαθείς δηλώνουν πως είναι έτοιμοι να δώσουν τους πιο βαρείς όρκους· αλλά, να, ο πατριωτισμός επίσης επιβάλλει ιερά καθήκοντα. Η χειραφέτηση των εργατών πρέπει να είναι έργο των ίδιων, όπως μάς λένε κάθε μέρα οι εφημερίδες τους [των κοινοβουλευτικών σοσιαλιστών], αλλά η πραγματική χειραφέτηση συνίσταται στο να ψηφίζεις έναν επαγγελματία πολιτικό, να του εξασφαλίζεις τα μέσα για μια βολική ζωή, και να υποτάσσεσαι σε έναν αρχηγό. Στο τέλος, το Κράτος πρέπει να εξαφανιστεί και [οι κοινοβουλευτικοί σοσιαλιστές] είναι πολύ προσεκτικοί να μην αμφισβητήσουν αυτό που έγραψε ο Ένγκελς για το ζήτημα. Αλλά αυτή η εξαφάνιση θα λάβει χώρα μόνο σε ένα μέλλον τόσο μακρινό ώστε κάποιος να πρέπει να προετοιμαστεί για αυτό χρησιμοποιώντας στο μεταξύ το Κράτος ως μέσο που επιτρέπει στους πολιτικούς να φάνε με τη σέσουλα. Και έτσι, το καλύτερο μέσο για την επίσπευση της εξαφάνισης του Κράτους συνίσταται στην προσωρινή ενίσχυση της κυβερνητικής μηχανής. Ο Γκριμπουίγ που έπεσε μέσα στο νερό για να μη βραχεί απ' την βροχή δεν θα είχε διαφορετική συλλογιστική. Και λοιπά, και λοιπά.
[...]
Για να αξιολογήσουμε λοιπόν την σημασία της ιδέας της γενικής απεργίας, πρέπει να εγκαταλείψουμε όλες τις μεθόδους συζήτησης που βρίσκονται σε χρήση ανάμεσα στους πολιτικούς, του κοινωνιολόγους ή αυτούς που υποτίθεται ότι ασχολούνται με την πρακτική επιστήμη. Όλα όσα προσπαθούν να εδραιώσουν οι αντίπαλοι της ιδέας αυτής μπορούν να τους εκχωρηθούν χωρίς αυτό να μειώνει στο παραμικρό την αξία της θέσης που νομίζουν ότι διέψευσαν. Μικρή σημασία έχει το αν η γενική απεργία είναι εν μέρει πραγματική ή απλώς παράγωγο της λαϊκής φαντασίας. Το μόνο που είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε είναι αν η γενική απεργία εμπεριέχει όλα όσα αναμένει από το επαναστατικό προλεταριάτο το σοσιαλιστικό δόγμα.
Για να επιλύσουμε το ερώτημα αυτό, δεν είμαστε πια αναγκασμένοι να επιχειρηματολογούμε εμβριθώς για το μέλλον. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να παραδινόμαστε σε υψηλόφρονους στοχασμούς περί φιλοσοφίας, ιστορίας ή οικονομίας. Δεν βρίσκομαστε στον χώρο των ιδεολογιών, αλλά μπορούμε να παραμείνουμε στον χώρο των παρατηρήσιμων γεγονότων. Πρέπει να εξετάσουμε ανθρώπους που παίρνουν πολύ ενεργό μέρος στο πραγματικό επαναστατικό κίνημα μέσα στο προλεταριάτο, που δεν φιλοδοξούν να ανέβουν στο επίπεδο της μπουρζουαζίας, και που το μυαλό τους δεν κυριαρχείται από προκαταλήψεις περί κοινωνικής ενσωμάτωσης. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να γελιούνται για έναν ατέρμονο αριθμό πολιτικών, οικονομικών και ηθικών ζητημάτων: αλλά η μαρτυρία τους είναι καθοριστική, κυρίαρχη και αδιάψευστη όταν το ζητούμενο είναι το να ξέρεις ποιες είναι οι ιδέες που συγκινούν περισσότερο αυτούς και τους συντρόφους τους, ποιες τους φαίνονται ελκυστικές γιατί εμφανίζονται ως ταυτόσημες με τις αντιλήψεις τους για τον σοσιαλισμό, και χάρη σε ποιες φαίνεται να συναπαρτίζει μια αδιαίρετη ενότητα η λογική τους, οι ελπίδες τους και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονται συγκεκριμένα γεγονότα.
Χάρη σ' αυτούς τους ανθρώπους γνωρίζουμε ότι η γενική απεργία είναι όντως αυτό που είπα: ο μύθος στον οποίο συνίσταται ολοκληρωτικά ο σοσιαλισμός, δηλαδή μια σειρά εικόνων οι οποίες έχουν την ικανότητα να φέρουν στον νου ενστικτωδώς όλα τα συναισθήματα που ανταποκρίνονται στις διαφορετικές εκφάνσεις του πολέμου που διεξάγει ο σοσιαλισμός ενάντια στην σύγχρονη κοινωνία. Οι απεργίες έχουν ξυπνήσει στο προλεταριάτο τα πιο ευγενή, τα πιο βαθιά, και τα πιο συγκινητικά συναισθήματα που έχει. Η γενική απεργία τα ομαδοποιεί όλα σε μια συντονισμένη εικόνα και, φέρνοντάς τα μαζί, δίνει στο κάθε ένα την μέγιστη έντασή του· ανακαλώντας την επίπονη μνήμη τους [των προλεταρίων] για συγκεκριμένες συγκρούσεις, χρωματίζει όλες τις λεπτομέρειες της σύνθεσης που παρουσιάζεται στην συνείδησή τους με μια έντονη ζωτικότητα. Έτσι αντλούμε μια διαίσθηση του σοσιαλισμού που η γλώσσα δεν μπορεί να δώσει με τέλεια καθαρότητα -- και την αντλούμε ως σύνολο, ως κάτι που γίνεται αντιληπτό ταυτόχρονα.
[...]
Αν [οι σοσιαλιστές πολιτικοί μας] εναντιώνονται στην γενική απεργία είναι επειδή αναγνωρίζουν, στην διάρκεια των περιοδειών προπαγάνδας τους, ότι η ιδέα της γενικής απεργίας είναι τόσο καλά προσαρμοσμένη στην ψυχή της εργατικής τάξης που υπάρχει η πιθανότητα να κυριαρχήσει σ' αυτή με τον πιο απόλυτο τρόπο, και να μην αφήσει χώρο για τις επιθυμίες που μπορούν να ικανοποιήσουν οι κοινοβουλευτικοί. Αντιλαμβάνονται ότι η ιδέα αυτή είναι τόσο αποτελεσματική ως κινητήρια δύναμη που, άπαξ και μπει στο μυαλό του λαού, αυτός δεν μπορεί πια να ελεγχθεί από ηγέτες και έτσι ότι η δύναμη των αντιπροσώπων του θα καταλήξει στο μηδέν. Με λίγα λόγια, νιώθουν, με τρόπο ασαφή, ότι όλο το σοσιαλιστικό κίνημα μπορεί εύκολα να απορροφηθεί απ' την γενική απεργία, πράγμα που θα καθιστούσε άχρηστους όλους τους συμβιβασμούς ανάμεσα σε πολιτικές ομάδες εν όψει των οποίων χτίζεται το κοινοβουλευτικό καθεστώς.
Η αντίθεση των επίσημων σοσιαλιστών λοιπόν μας προσφέρει την επιβεβαίωση της πρώτης μας διερεύνησης περί της σημασίας της γενικής απεργίας.
[...]
Είδαμε ότι η γενική απεργία πρέπει να εξετάζεται ως ένα αδιαίρετο όλον· συνεπώς, καμία λεπτομέρεια σχετικά με τρόπους και μέσα δεν θα προσφέρει την παραμικρή βοήθεια προς την κατανόηση του σοσιαλισμού. Θα έπρεπε μάλλον να προσθέσουμε ότι υπάρχει πάντοτε ένας κίνδυνος απώλειας ενός κομματιού της κατανόησης αυτής εάν γίνει προσπάθεια να διαιρεθεί αυτό το όλον σε μέρη.
[...]
[...] οι βασικές αρχές του Μαρξισμού μπορούν να γίνουν τέλεια κατανοητές μόνο με τη βοήθεια της εικόνας της γενικής απεργίας και, από την άλλη πλευρά, η πλήρης σημασία αυτής της εικόνας, μπορούμε να εικάσουμε, είναι προφανής μόνο σε αυτούς που έχουν βαθιά γνώση της Μαρξιστικής σκέψης.
Α. Πρώτα από όλα, θα μιλήσω για τον ταξικό αγώνα, ο οποίος είναι το σημείο εκκίνησης για κάθε σοσιαλιστική σκέψη και ο οποίος έχει τόσο μεγάλη ανάγκη διαύγασης, καθώς οι σοφιστές έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν ψευδείς εντυπώσεις για αυτόν.
1) Ο Μαρξ μιλά για την κοινωνία ωσάν αυτή να χωριζόταν σε δύο ουσιαστικά ανταγωνιστικές ομάδες· η παρατήρηση όμως, συχνά λέγεται, δεν δικαιολογεί αυτή την θέση περί διχοτόμησης, και είναι αλήθεια ότι είναι απαραίτητη μια προσπάθεια της θέλησης για να την δούμε να επιβεβαιώνεται στα φαινόμενα της καθημερινής ζωής.
Η οργάνωση ενός καπιταλιστικού εργοταξίου μας προσφέρει μια πρώτη προσέγγιση, και η πληρωμή με το κομμάτι παίζει έναν βασικό ρόλο στην διαμόρφωση της ταξικής ιδέας. Στην πραγματικότητα, καθιστά σαφή την αντιπαλότητα συμφερόντων σχετικά με τις τιμές των εμπορευμάτων: οι εργάτες νιώθουν ότι βρίσκονται κάτω από την εξουσία των εργοδοτών με τον ίδιο τρόπο που οι χωρικοί νιώθουν ότι βρίσκονται υπό την εξουσία των εμπόρων και των τοκογλύφων στις πόλεις· η ιστορία δείχνει ότι καμία αντίθεση δεν έχει εσωτερικευτεί βαθύτερα από αυτή την δεύτερη· από τότε που υπάρχει πολιτισμός, η πόλη και η επαρχία έχουν αποτελέσει αμοιβαία εχθρικά στρατόπεδα. Η πληρωμή με το κομμάτι δείχνει επίσης ότι στον κόσμο των μισθωτών υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που μοιάζει τρόπον τινά με τους λιανοπώλες, μιας και έχει την αυτοπεποίθηση του εργοδότη και δεν ανήκει στον κόσμο του προλεταριάτου.
Η απεργία ρίχνει ένα νέο φως σε όλα τούτα. Χωρίζει τα συμφέροντα και τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης των δύο ομάδων μισθωτών πολύ καλύτερα από ότι κάνουν οι καθημερινές περιστάσεις της ζωής. Γίνεται έτσι ξεκάθαρο ότι η ομάδα με εμπειρία στη διοίκηση έχει μια φυσική τάση να γίνεται μια μικρή αριστοκρατία· για τούς ανθρώπους αυτούς, ο Κρατικός σοσιαλισμός θα ήταν συμφέρων διότι θα ανέβαιναν στην κοινωνική ιεραρχία.
Όμως όλες αυτές οι αντιθέσεις γίνονται εκπληκτικά ξεκάθαρες όταν οι συγκρούσεις μεγενθύνονται στην κλίμακα της γενικής απεργίας. Τότε όλα τα κομμάτια της οικονομικο-νομικής δομής, στο σημείο που η δεύτερη γίνεται αντιληπτή από την οπτική γωνία της ταξικής πάλης, φτάνουν στο αποκορύφωμα της τελειότητάς τους. Η κοινωνία χωρίζεται ξεκάθαρα στα δύο, και μόνο στα δύο, στο πεδίο της μάχης.Καμία φιλοσοφική εξήγηση των γεγονότων που παρατηρούνται στα πρακτικά ζητήματα δεν θα μπορούσε να προσφέρει τόσο έντονο φως όσο κάνει η εξαιρετικά απλή εικόνα που η επίκληση της γενικής απεργίας βάζει μπροστά στα μάτια μας.
2. Θα ήταν αδύνατον να αντιληφθούμε την εξαφάνιση της καπιταλιστικής κυριαρχίας χωρίς να υποθέσουμε ένα φλογερό αίσθημα εξέγερσης, πάντοτε παρόν στην ψυχή του εργάτη. Αλλά η εμπειρία μας δείχνει ότι πολύ συχνά, οι εξεγέρσεις μιας μέρας απέχουν πόρρω από το να έχουν έναν πραγματικά συγκεκριμένο σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Συχνά, τα πιο βίαια ξεσπάσματα εξαρτήθηκαν από πάθη τα οποία θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν μέσα στον αστικό κόσμο. Πολλοί επαναστάτες έχει διαπιστωθεί ότι εγκαταλείπουν την παλιά τους αδιαλλαξία όταν βρίσκονται στο δρόμο για τα πλούτη. - Δεν είναι μόνο ζητήματα υλιστικού είδους που δημιουργούν αυτές τις συχνές και σκανδαλώδεις μεταστροφές· η ματαιοδοξία, πολύ περισσότερο από ότι το χρήμα, είναι η μεγάλη κινητήριος δύναμη στο πέρασμα του επαναστάτη στην μπουρζουαζία. - Όλα τούτα θα ήταν αμελητέας σημασίας αν ήταν απλώς ζήτημα λίγων, εξαιρετικών ατόμων. Αλλά συχνά έχει υποστηριχτεί ότι η ψυχολογία των εργαζόμενων μαζών προσαρμόζεται τόσο εύκολα στην καπιταλιστική τάξη ώστε να μπορεί ραγδαία να εξασφαλιστεί η κοινωνική ειρήνη αν οι εργοδότες από την πλευρά τους κάνουν λίγες θυσίες.
[...]
Η παρατήρηση δείχνει ότι [...] τη μέρα που τα παραμικρότερα περιστατικά της καθημερινής ζωής γίνονται συμπτώματα της κατάστασης πάλης μεταξύ των τάξεων, όταν κάθε σύγκρουση είναι ένα περιστατικό του κοινωνικού πολέμου, όταν κάθε απεργία δημιουργεί την προοπτική μιας ολικής καταστροφής, τη μέρα εκείνη δεν υπάρχει πια η πιθανότητα της κοινωνικής ειρήνης, της συμφιλίωσης με τη ρουτίνα, ή του ενθουσιασμού για φιλάνθρωπους ή επιτυχημένους εργοδότες. Η ιδέα της γενικής απεργίας έχει τέτοια κινητήρια ισχύ από πίσω που σέρνει στον επαναστατικό δρόμο κάθε τι που αγγίζει. Χάρις την ιδέα αυτή, ο σοσιαλισμός παραμένει πάντοτε νέος. Κάθε απόπειρα να επαναφέρουν την κοινωνική ειρήνη φαίνεται παιδαριώδης. Οι λιποταξίες συντρόφων στις τάξεις της μπουρζουαζίας, αντί να αποθαρρύνουν τις μάζες, τις προκαλούν ακόμα περισσότερο στην εξέγερση· με μια λέξη, η γραμμή διαίρεσης δεν βρίσκεται ποτέ σε κίνδυνο να εξαφανιστεί.
3. Οι επιτυχίες των πολιτικών στις προσπάθειές τους να ασκήσουν αυτό που ονομάζουν προλεταριακή επίδραση πάνω στους αστικούς θεσμούς αποτελούν ένα πολύ μεγάλο εμπόδιο για την συντήρηση της έννοιας της ταξικής πάλης. Ο κόσμος πάντα διαιωνιζόταν στη βάση συμβιβασμών μεταξύ αντιπάλων κομμάτων και η τάξη ήταν πάντοτε παροδική.
[...]
Δεν έχει δοθεί αρκετή σημασία στο γεγονός ότι πολλά είδη πολιτικής, διοικητικής και οικονομικής οργάνωσης μπορούν να προσαρμοστούν στην κυριαρχία της αστικής τάξης. Δεν πρέπει να δίνουμε πάντα μεγάλη σημασία στις βίαιες επιθέσεις κατά της μπουρζουαζίας· μπορεί να έχουν ως κίνητρο την επιθυμία να αναμορφωθεί και να τελειοποιηθεί ο καπιταλισμός.
[...]
Η γενική απεργία καταστρέφει όλες τις θεωρητικές συνέπειες κάθε εφικτής κοινωνικής πολιτικής· οι υποστηρικτές της βλέπουν ακόμη και τις πιο λαοφιλείς μεταρρυθμίσεις ως αστικές σε χαρακτήρα. Στον βαθμό που τούς αφορά, τίποτε δεν μπορεί να αδυνατίσει την βασική αντίθεση της ταξικής πάλης. Όσο πιο ορατή γίνεται η πολιτική των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, τόσο περισσότερο θα νιώσει ο σοσιαλισμός την ανάγκη να αντιμετωπίσει την εικόνα της προόδου που έχει ως στόχο αυτή η πολιτική να δημιουργήσει, με την εικόνα της πλήρους καταστροφής που τόσο τέλεια προσφέρει η γενική απεργία.
Από το Georges Sorel, Στοχασμοί για τη βία, μετάφραση Αντώνης Μπαλασόπουλος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου