Συνθήκη του Μάαστριχτ-Οι "τέσσερις ελευθερίες"

 ένα παλιό άρθρο του Ριζοσπάστη

Βάση του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, είναι οι περιβόητες "τέσσερις ελευθερίες", δηλαδή η ελευθερία στην κίνηση των κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και εργατικού δυναμικού. Οι τέσσερις αυτές "ελευθερίες" θεσμοθετήθηκαν με την "Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη" το 1986 και έδωσαν μια νέα ώθηση στην καπιταλιστική ενοποίηση. Στη συνέχεια, με το κείμενο στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, θεσμοθετήθηκε η Οικονομική και Νομισματική Ενωση, που ενισχύθηκε και προσαρμόστηκε με τη Συνθήκη του Αμστερνταμ και το Σύμφωνο Σταθερότητας. Κάθε βήμα σ' αυτήν την πορεία, η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης σήμαινε ενίσχυση του μονοπωλιακού ανταγωνισμού και ένταση της εκμετάλλευσης.
Η κάθε μια από τις "τέσσερις ελευθερίες" είχε σαν αντίκρισμα νέα δεσμά για τους εργαζόμενους.
Η ελευθερία κίνησης των κεφαλαίων, ένα από τα επιτακτικά αιτήματα των μονοπωλίων, είχε σαν προαπαιτούμενο την κατάργηση όλων των σχετικών φραγμών και των ελέγχων από τις εθνικές αρχές. Ετσι δημιουργήθηκε και το υπόβαθρο για την "παγκοσμιοποίηση" της οικονομίας που δίνει τη δυνατότητα στις πολυεθνικές επιχειρήσεις και τις μεγάλες τράπεζες να διακινούν ποσά απίστευτου ύψους από το ένα σημείο του πλανήτη στο άλλο κερδοσκοπώντας, έστω κι αν αυτό είχε σαν αποτέλεσμα ολόκληρες περιοχές και χώρες να πέφτουν στην κρίση και την εξαθλίωση. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και κορυφαίοι αστοί οικονομολόγοι, που διαπιστώνουν ότι αυτή η εξέλιξη μπορεί να απειλήσει το συνολικό σύστημα, εισηγούνται τώρα την επαναφορά κάποιων ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων.
Η ελευθερία κίνησης εμπορευμάτων και υπηρεσιών αποστέρησε από τα κράτη ένα σημαντικό έσοδο, από την είσπραξη των δασμών, προσθέτοντας νέα κέρδη για τα μονοπώλια. Ταυτόχρονα, αφόπλισε τα κράτη από το δικαίωμα υπεράσπισης της εγχώριας παραγωγής. Για την Ελλάδα αυτό αποτυπώνεται στο εμπορικό ισοζύγιο που δείχνει τις εισαγωγές και τις εξαγωγές. Ετσι, στη δεκαετία 1987 - 1997 το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ενωση αυξήθηκε κατά 158%!
Τέλος, η ελευθερία κίνησης του εργατικού δυναμικού αποτελεί τη βάση για τις ρυθμίσεις της "Λευκής Βίβλου", που μετατρέπουν τον εργαζόμενο σε "απασχολήσιμο", υποχρεωμένο να παρέχει την εργασία του όπου, όπως και όταν του το ζητήσει ο εργοδότης του.
Είναι χαρακτηριστικό για τον τρόπο που μεθοδεύτηκε η οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης ότι τα τέσσερα κριτήρια που τέθηκαν από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (πληθωρισμός, επιτόκια, δημόσιο χρέος και έλλειμμα) εξυπηρετούν ακριβώς αυτές τις "τέσσερις ελευθερίες" και τις ενισχύουν ακόμη περισσότερο. Ετσι, η πορεία προς την ΟΝΕ είναι ταυτόχρονα και πορεία εμπέδωσης των προνομίων του μεγάλου κεφαλαίου, καθώς η "σύγκλιση" των οικονομιών μόνο ονομαστική θα μπορούσε να είναι. Από τη στιγμή που ισχύουν οι τέσσερις ελευθερίες πραγματική σύγκλιση δεν μπορεί να υπάρξει. Η ανισομετρία ανάμεσα στα κράτη - μέλη θα αυξάνεται και το χάσμα θα διευρύνεται. Αν μετρήσουμε τη θέση της κάθε χώρας με το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα (έστω κι αν αυτή η λογική των μέσων όρων καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των πραγματικών ταξικών διαφορών), θα βλέπαμε ότι η Ελλάδα έχει καταλάβει την τελευταία θέση, μεγαλώνοντας μάλιστα την απόσταση από την προτελευταία Πορτογαλία.
Η ισχύς των "τεσσάρων" ελευθεριών είναι ακόμη και η απάντηση σε όσους υποστηρίζουν ότι δήθεν είναι δυνατόν να ακολουθηθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση μια άλλη πολιτική, προς όφελος των εργαζομένων.