ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΙΣΛΑΜ ΜΕ «ΒΑΘΥ ΚΡΑΤΟΣ»

ισκρα

Tου ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*

Αδελφοί Μουσουλμάνοι εναντίον στρατού στις προεδρικές εκλογές της Αιγύπτου

Στα εξήντα χρόνια, περίπου, που μεσολάβησαν από την επανάσταση των Ελεύθερων Αξιωματικών και την κατάργηση της μοναρχίας μέχρι την εξέγερση που σάρωσε τον Μουμπάρακ, η Αίγυπτος γνώρισε τέσσερις προέδρους, όλους στρατιωτικούς, και δέκα προεδρικές εκλογές. Ο Νάσερ εξελέγη δύο φορές με το 100% των ψήφων και μία φορά με 99,9%, ποσοστό που κατέγραψε άπαξ και ο διάδοχός του Σαντάτ, ο οποίος κατά την πρώτη εκλογή του είχε αρκεσθεί στο γλίσχρο 90%. Σεμνότερος όλων, ο τελευταίος των Φαραώ, Χόσνι Μουμπάρακ, εξελέγη τέσσερις φορές με ποσοστά που κυμαίνονταν μεταξύ 93,8% και 98,5%, ενώ την τελευταία φορά, το 2005, κατρακύλησε στο... 88,6%!
Με αυτά τα δεδομένα, η ψηφοφορία της περασμένης Τετάρτης και Πέμπτης πέρασε στην Ιστορία ως η πρώτη ελεύθερη προεδρική εκλογή της Δεύτερης Αιγυπτιακής Δημοκρατίας. Καρπός της λαϊκής εξέγερσης που ανέτρεψε τον Μουμπάρακ πριν από 15 μήνες, οι προεδρικές εκλογές διαμορφώνουν σκηνικό οξύτατης διπολικής σύγκρουσης, με αβέβαιη διάρκεια, ένταση και κατάληξη.
Σύμφωνα με ανεπίσημα αποτελέσματα στο 90% των εκλογικών τμημάτων -τα επίσημα αναμένονται στο προσεχές διήμερο- ουδείς εκ των 12 υποψηφίων συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία. Κατά συνέπεια, οι εκλογές θα κριθούν στον δεύτερο, αποφασιστικό γύρο της 16ης και 17ης Ιουνίου, όπου θα αναμετρηθούν -πλην συγκλονιστικού απροόπτου- οι δύο περισσότερο πολωτικοί υποψήφιοι: Ο εκπρόσωπος των Αδελφών Μουσουλμάνων, Μοχάμεντ Μόρσι, ο οποίος φέρεται να συγκεντρώνει γύρω στο 25% και ο τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, Αχμέντ Σαφίκ, ο οποίος έρχεται δεύτερος με το 23% των ψήφων. Ανώτατος αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, ο Σαφίκ είχε την ανομολόγητη υποστήριξη του στρατού. Εμφανίστηκε ως υπερασπιστής του λαϊκού κράτους απέναντι στους ισλαμιστές που απειλούν να γυρίσουν τη χώρα πίσω, στους «σκοτεινούς χρόνους», και ως εγγύηση για την επάνοδο στην τάξη και την ασφάλεια, που έχουν διαταραχθεί καίρια στη μετεπαναστατική Αίγυπτο.
Αν όμως οι εξελίξεις μέχρι τον δεύτερο γύρο είναι ομαλές -ένα μεγάλο «αν», με δεδομένη την απροθυμία του στρατού να αποδεχθεί τον περιορισμό του ρόλου και των προνομίων του- ο Σαφίκ θα δυσκολευτεί πολύ να επικρατήσει στον δεύτερο γύρο. Ο Μόρσι ελπίζει βάσιμα να κερδίσει τους περισσότερους οπαδούς του τέταρτου υποψηφίου, Αμπντέλ Αμπολφοτούχ, ο οποίος εμφανιζόταν να συγκεντρώνει το 20%. Ηγετικό στέλεχος των Αδελφών Μουσουλμάνων μέχρι πρόσφατα, ο Αμπολφοτούχ κατέβηκε ως ανεξάρτητος, προβάλλοντας μια πιο ανεκτική, δημοκρατική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ, κερδίζοντας την υποστήριξη μεγάλου τμήματος των φιλελεύθερων και της νεολαίας.
Ακόμη χειρότερα για τον Σαφίκ, την τρίτη θέση, με πολύ μικρή διαφορά, εμφανιζόταν να καταλαμβάνει ο αριστερός Νασεριστής Χαμντίν Σαμπάχι. Με πλούσιες αντιδικτατορικές περγαμηνές και μακρά θητεία στην υπεράσπιση ακτιβιστών και συνδικαλιστών, ο Σαμπάχι ήταν ο υποψήφιος που περισσότερο από κάθε άλλον εξέφρασε το «πνεύμα της πλατείας Ταχρίρ» και τη διάθεση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού να συνεχιστεί η αιγυπτιακή επανάσταση μέχρι να αλλάξει όχι μόνο η κορυφή της πυραμίδας, αλλά ολόκληρο το σύστημα μιας ολιγαρχικής εξουσίας.
Ολα δείχνουν ότι οι προεδρικές εκλογές θα εγκαινιάσουν μακρά περίοδο συγκρούσεων ανάμεσα στο «βαθύ κράτος» και το πολιτικό Ισλάμ, που αναδεικνύεται ηγεμονική δύναμη της Αραβικής Ανοιξης, από την Τυνησία μέχρι τη Συρία. Μια εξέλιξη που μοιάζει να βάζει την Αίγυπτο στον δρόμο της Τουρκίας, αλλά με κρίσιμες διαφορές. Εν πρώτοις, το διασπασμένο ισλαμικό στρατόπεδο δεν έχει ακόμη αναδείξει κάποια ηγετική προσωπικότητα της κλάσης του Ταγίπ Ερντογάν. Το κυριότερο, οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της αβέβαιης αιγυπτιακής μεταπολίτευσης είναι πολύ δυσμενέστερες.
Στην Τουρκία, τα κοσμικά κόμματα του κατεστημένου αποδιαρθρώθηκαν από μια οξύτατη οικονομική κρίση και τη δρακόντεια λιτότητα που επέβαλε στη συνέχεια το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οταν ήρθε στην κυβέρνηση το μετριοπαθές ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν, επωφελήθηκε από την ευνοϊκή οικονομική συγκυρία και κατάφερε να ροκανίσει σταδιακά την ισχύ του στρατού και της Κεμαλικής γραφειοκρατίας.
Αντίθετα, αν οι Αιγύπτιοι ισλαμιστές, οι οποίοι ήδη ελέγχουν το Κοινοβούλιο, κατακτήσουν και την εκτελεστική εξουσία (προεδρία και κυβέρνηση), θα κληρονομήσουν μια δεινή οικονομική πραγματικότητα, διεθνώς και εσωτερικά. Στους 15 μήνες που μεσολάβησαν από την εξέγερση, τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας μειώθηκαν κατά τα δύο τρίτα, ο τουρισμός κατά το ένα τρίτο, ο πληθωρισμός ανέβηκε στο 12%, η επίσημη ανεργία στο 13%, το έλλειμμα στο 10% του ΑΕΠ και τα επιτόκια δανεισμού στο αβάσταχτο 17%. Η επόμενη κυβέρνηση θα πιεστεί είτε να προσφύγει στο ΔΝΤ, επιβάλλοντας σκληρά μέτρα λιτότητας, είτε να τερματίσει τις επιδοτήσεις στην ενέργεια, κάτι που θα απογειώσει τις τιμές των τροφίμων, του ηλεκτρισμού και των μεταφορών. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα...
Σε ό, τι αφορά την εξωτερική πολιτική, διάχυτη είναι η προσδοκία των ψηφοφόρων να επιστρέψει η χώρα τους στον «φυσικό» της ρόλο, του ηγέτη του αραβικού κόσμου, τον οποίο απώλεσε όταν ο πρόεδρος Σαντάτ υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ και ευθυγραμμίστηκε με την Ουάσιγκτον. Η ευρεία πλειοψηφία ισλαμιστών, Νασεριστών και αριστερών που πιέζει προς μια τέτοια κατεύθυνση δεν μπορεί παρά να επηρεάσει καταλυτικά το μέλλον της Αιγύπτου και όλου του αραβικού κόσμου.
Ιnfo
- Alaa al-DiArafat, «Les Freres musulmans egyptiens pris au piege du pluralisme», Le Monde Diplomatique, Mai 2012.
- Mike Davis, «Spring confronts winter», New Left Review, Nov/Dec 2011.
- Alecander Smoltczyk & Volkhard Windfuhr, «Disqualified Islamists», Der Spiegel OnLine, 24/4/2012.

*Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ την Κυριακή 27/5