Το ποδόσφαιρο στη Λατινική Αμερική

ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΒΗΜΑ

Μια διαφορετική προσέγγιση

Άρθρο του Κώστα Ήσυχου στην SPORT DAY Λέγεται ότι το σύγχρονο ποδόσφαιρο έχει τις ρίζες του στην αρχαία Κίνα, στην προκολομβιανή Κεντρική και Λατινική Αμερική, ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα, όπως μαρτυρούν τοιχογραφίες και γλυπτά του 8ου- π.χ. αιώνα. Το σύγχρονο ποδόσφαιρο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα έγινε δημοφιλές κατά το δεύτερο μισό του 19ου- αιώνα στην Μεγ. Βρετανία. Η εργατική τάξη τις Αγγλίας και της Σκωτίας αμέσως το αγκάλιασε και το συνέδεσε με τον αγώνα της για λιγότερες ώρες στην εργασία ( τότε το μεροκάματο είχε 14ωρη και 16ωρη διάρκεια) διεκδικώντας περισσότερες ώρες για ξεκούραση, άθληση, κ.λ.π. Εκείνη την εποχή, η βρετανική ελίτ μετέφερε τις προτιμήσεις της στο ράγκμπι και το πόλο, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στην εργατική τάξη να κάνει το ποδόσφαιρο δικό της κτήμα. Ο πανίσχυρος εμπορικός στόλος της Μεγ. Βρετανίας μετέφερε το άθλημα σε όλες τις γωνιές της γης και ιδιαιτέρα στην Λατ. Αμερική, στα λιμάνια της, ( Μπουένος Άιρες, Μοντεβιδέο, Ρίο ντε Ζανέιρο) που εκείνη την εποχή προμήθευαν την παγκόσμια Βρετανική αυτοκρατορία ως «νέο-αποικιακές κτήσεις» με πολύτιμες πρώτες ύλες. Μετανάστες από την Ευρώπη, λίγο πριν και μετά το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο συνέρρευσαν κατά εκατομμύρια, αφήνοντας πολέμους, φτώχεια, κοινωνικό αποκλεισμό, και πολιτικές διώξεις πηγαίνοντας στην Λατινική Αμερική. Ιταλοί και Ισπανοί μετανάστες έφεραν και αυτοί το ήδη γνωστό ποδόσφαιρο στις νέες χώρες που τους αγκάλιασαν ως μαζική φθηνή εργατική δύναμη. Η πρώτη ομάδα που ιδρύθηκε ήταν η περίφημη Πενιαρόλ της Ουρουγουάης το 1887. Η Μπόκα Τζούνιορς, η ομάδα του λιμανιού του Μπουένος Άιρες ιδρύθηκε από Ιταλούς μετανάστες. Τα χρώματά της το μπλε και κίτρινο έχουν τις ρίζες τους στην σουηδική σημαία του επιβατικό πλοίου που τους έφερε στην νέα τους πατρίδα. Οι αντίπαλοι οπαδοί της Μπόκα ονομάζουν τους οπαδούς της « bosteros» ( καθαριστές βόθρων) αφού την εποχή οι περισσότεροι οπαδοί της μπόκα δούλευαν ως οδοκαθαριστές που έπλεναν τους δρόμους στο λιμάνι από τα περιττώματα των αλόγων (βασικό μέσο μεταφοράς τότε) .Την ιδία περίοδο, οι εργάτες στον αργετνίνικο σιδηρόδρομο ιδρύσαν την Φερροκαρίλ Οέστε ( τα πρώτα 15 χρόνια τής ζωής της ομάδας, το συνδικάτο τους είχε ένα μικρό σφυροδρέπανο μέσα σε πράσινο φόντο ως έμβλημα της ομάδας) . Οι αναρχικοί της Ισπανίας που μετανάστευσαν στο Μπουένος Άιρες ίδρυσαν την Τσακαρίτα στο πρώτο συνέδριο τους το 1910, με βασικά χρώματα τα αγαπημένα τους, το κόκκινο και το μαύρο. Η Ινδεπενδιέντε έχει μόνο χρώμα το κόκκινο, το 1905 Ιταλοί και Ισπανοί σοσιαλιστές την ιδρύσαν στο εργατικό προάστιο της Αβεγινανέδα σε ανοιχτή λαϊκή συνέλευση σε εργοστάσιο της περιοχής. Σήμερα είναι η ομάδα με τα περισσότερα τοπικά και διεθνή κύπελλα στον κόσμο. Η Ρίβερ Πλέιτ είναι η «Μιγιονάριος», η ομάδα των εύπορων της Αργεντινής, μισητή αντίπαλος όλων των άλλων οπαδών. Συμπέρασμα, αναρχικοί, σοσιαλιστές και κομμουνιστές εργάτες έδωσαν τα πρώτα χρόνια ζωής του αθλήματος και στις άλλες χώρες της περιοχής αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Κατά την διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου δεκάδες παιχνίδια πραγματοποιηθήκαν στην Λατινική Αμερική από ομάδες που συνεισέφεραν οικονομικά στην Ισπανική Δημοκρατία. Η πολιτική και κοινωνική εκδοχή του ποδοσφαίρου Κατά την περίοδο των σκληρών δικτατοριών στην Λ.Α. στις δεκαετίες του ʼ60 και ʽ 70 οι ομάδες αποκτούν οργανωμένους οπαδούς γνωστοί ως «barras bravas” ( τσαμπουκάδες) που με κάθε τρόπο δηλώνουν την αντιθεσή τους στις φασιστικές χούντες, ποτέ υβρίζοντας τους στρατιωτικούς με τραγούδια μέσα στο γήπεδο, και πότε μετά τα παιχνίδια να εκδηλώνονται βίαια επεισόδια με το ιππικό της αστυνομίας. Στις 9 του Οκτώβρη του ʼ67 ανακοινώθηκε η δολοφονία του Che Guevara, στην Αργεντινή ξέσπασαν μικροσυμπλοκές και ταραχές, κυρίως στην Κόρδοβα και στα εργατικά προάστια του Μπουένος Άιρες, κατά την Χούντα του στρατηγού Ονγκανία. Το πρώτο σαββατοκύριακο στα γήπεδα της χώρας 5 αγώνες διακόπηκαν από τις αρχές αφού οι οπαδοί των ομάδων της Μπόκα, της Ινδεπενδιέντε, της Ράσινγκ, του Φερροκαριίλ Οέστε και της Τσακαρίτα φώναζαν ρυθμικά το όνομα του «αγίου» τους στα γήπεδα. Πρόσφατα 2 αργεντίνοι και ένας Χιλιανός ποδοσφαιριστής με παλαιστινιακή καταγωγή, αφού κατά την περίοδο της Ιντιφάντα σήκωναν τις φανέλες τους έχοντας την σημαία της Παλαιστίνης και πανηγύριζαν έτσι τα γκολ τις ομάδας, μετανάστευσαν στην Παλαιστίνη και επάνδρωσαν την εθνική ομάδα. Το 1999 δεκάδες παίχτες γιουγκοσλαβικής καταγωγής είχαν κάτω από τις φανέλες τους συνθήματα κατά του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, την περίοδο του εμφυλίου της Γιουγκοσλαβίας Σε αρκετές περιπτώσεις πολλοί παίκτες εκδήλωναν την αλληλεγγύη τους σε συνδικάτα, σε οικογένειες αγνοουμένων και δολοφονημένων από χούντες. Η ΦΙΦΑ πρόλαβε το «κακό» από το άθλημα πριν αφυπνίσει οπαδούς και κοινωνίες στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Έτσι λίγο αργότερα η ΦΙΦΑ απαγόρευσε κάθε τέτοια συμπεριφορά στο γήπεδο από παίχτες με σκληρά πειθαρχικά μέτρα σε κάθε παίκτη που θα έπραττε ένα τέτοιο «αδίκημα». Πρόκειται για μια σοβαρή παραβίαση της ελευθερίας έκφρασης των παικτών όπως δηλώσαν που συνδικαλιστικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι της Λ.Α. Το ποδόσφαιρο παρουσιάζει και την ιδιοσυγκρασία των λαών, έτσι όπως αυτό προσλαμβάνεται στις εθνικές ομάδες των χωρών, (η παγκοσμιοποίηση του αθλήματος και η άκρατη εμπορευματοποίηση του έχει αλλοιώσει αυτά τα χαρακτηριστικά τα τελευταία χρόνια). Η «γερμανική πειθαρχία», ο «βρετανικός πραγματισμός», η «βραζιλιάνικη σάμπα και χαρά», η « πολεμική άμυνα της Ουρουγουάης», η αργεντίνικη φαντασία με κινήσεις του ταγκό» , κ.λ.π. Σήμερα το πλανητικό μας άθλημα συνεχίζει να αναδεικνύει κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις και πολιτικούς διαχωρισμούς, και ας μη φαίνεται και πολύ από τα κυρίαρχα Μ.Μ.Ε. Ποδόσφαιρο και «αγορά» Μετά από την γρήγορη και επιτυχή εξάπλωση του ποδοσφαίρου σε κάθε γωνιά του πλανήτη δεν αργεί να εμπορευματοποιηθεί και να ενσωματωθεί στον καπιταλισμό ως μια ανεκτίμητη αξία στην παγκόσμια αγορά. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες βλέπουν στο ποδόσφαιρο τεράστια δυνατότητα για αμύθητα κέρδη. Με την συγκατάθεση της ΦΙΦΑ μετατρέπεΙ το αθλημα σε ένα ολοκληρωμένο εμπόρευμα. Ο ποδοσφαιριστής γίνεται και αυτός εμπόρευμα, δεν παίζει πλέον για την «φάνελλα», για τους οπαδούς του, θα μεταλλαχθεί σε έναν "λεγεωνάριο" του αθλήματος που κάθε φορά θα εξυπηρετεί τον καλύτερο πλειοδότη. Το χρήμα ελέγχει απόλυτα το άθλημα των μαζών. Στη εποχή της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που δεν γνωρίζει σύνορα, η γειτονιά, το λιμάνι, το συνδικάτο, η πόλη, η περιοχή ακόμα και η χώρα, περνούν σε δεύτερη μοίρα. Έτσι από άθλημα γίνεται «θέαμα» με υπερκαταναλωτικό πρότυπο, οπού η COCA-COLA, η MASTERCARD και η BUDWIESER η ADIDAS και η NIKE βρίσκονται στο παρασκήνιο του αθλήματος «κυρίαρχοι του παιχνιδιού». Ένα πράγμα δεν αλλάζει, οι μεγαλύτεροι μπαλαδόροι της εποχής μας έχουν ταξική προέλευση που δεν αλλάζει. Οι Μαραντόνα, Ροναλντίνιο, Σώκρατες, Ρομάριο, Βαλντεράμα, Ικγίτα, κ.λ.π. ( τον Πελέ αποφεύγω να τον ονομάσω, όχι για την απερίγραπτη ποδοσφαιρική του μαεστρία, αλλά γιατί ήταν ο μόνος που έμεινε μόνος να στηρίζει κάθε λογής χούντα της ηπείρου αφού πέρασε την πόρτα του λευκού οίκου ως ο «νικητής της "φτώχειας». Υπάρχουν και περιπτώσεις που μια χούντα μπορεί να αξιοποιήσει το ταλέντο και την παγκόσμια αναγνώριση μιας ομάδας, όπως συνέβη στο Μουντιάλ του ʼ78, στην Αργεντινή, στην περίπτωση του Βιντέλα, οπού το συγκεκριμένο φασιστικό καθεστώς «ξέπλυνε» τα αιματοβαμμένα χέρια του με την κατάκτηση του παγκοσμίου κυπέλλου την εποχή εκείνη. Μαραντόνα, ο αντάρτης του συγχρόνου ποδοσφαίρου Ο Διέγο Αρμάντο Μαραντόνα, όπως οι μεγάλοι του αθλήματος έχει μια ταπεινή καταγωγή. Γεννήθηκε στην φτωχογειτονιά του Φιορίτο και απέκτησε τα πρώτα του ποδοσφαιρικά παπούτσια στα 13. Δεν τελείωσε το σχολείο και σε μικρή ηλικία, στα 14 η Άργεντίνος Τζούνιορς τον απέκτησε. Πολλά έχουν γραφτεί για τον Διέγο, ο ίδιος έχει δηλώσει ότι έκανε λάθη στη ζωή του τεράστια, έγινε έρμαιο μεγάλο-καρχαριών και αργά συνειδητοποίησε αυτά τα λάθη. Είναι αντί-σταρ όπως λέει ο ίδιος σε ένα σταρ συστεμ του ποδοσφαίρου. Στην ποδοσφαιρική του διαδρομή έμεινε το «χέρι του θεού» το ʼ86, στο ίδιο ματς το ομορφότερο γκολ όλων των Μουντιάλ, ο παίκτης που έκανε την μικρή Νάπολι του φτωχού ιταλικού νότου να λυγίσει τις πλούσιες ομάδες του ιταλικού βορρά, την Μίλαν, την Ίντερ, την Γιουβέντους. Ο φτωχός, αγροτικός, κοινωνικά αποκλεισμένος ιταλικός νότος λύγισε την πλούσια, ευημερούσα, βιομηχανική Ιταλία του Βορρά. Έγινε ένας άγιος για τους Ναπολιτάνους, τους έδωσε εθνική αλλά και παγκόσμια αναγνώριση μέσα από το ποδόσφαιρο. Τον έκαναν άγιο. Στο μπράτσο του έβαλε τον Che με τατουάζ, πρωτοστάτησε για την πρώτη παγκόσμια συνδικαλιστική ποδοσφαιρική ομοσπονδία με άλλους μεγάλους ποδοσφαιριστές ( Λόταρ Ματέους, Βλαντεράμα, κ.λ.π.). Κατάφερε στο Μουντιάλ του ΄86 να εναντιωθεί επιτυχώς στη διεξαγωγή των παιχνιδιών το μεσημέρι με τον απίστευτο μεξικανικό καύσωνα, οπού σε άλλες περιπτώσεις παίχτες έχαναν τη ζωή τους με εμφράγματα. ( ώστε να μεταδίδονται οι αγώνες σε ημερησία τηλεοπτική ζώνη στην Ευρώπη). Η ΦΙΦΑ δεν του το συγχώρησε ποτέ. Και έτσι η αντίθεση Μαραντονα-Πελέ συνεχίζετε έξω από το γήπεδο, έξω από ποδοσφαιρικές συγκρίσεις, αλλά σε άλλου είδους αξίες. Ο Μαραντόνα πρώην χρήστης ναρκωτικών, προσωπικός φίλος του Φιδέλ, του Τσάβεζ, αμετανόητος συνδικαλιστής ενάντια στον σημερινό ρόλο της ΦΙΦΑ, διαφημιστής του Che και των ιδεών του για μια ενωμένη Λατινική Αμερική μακριά από τον «μεγάλο αδελφό». «Έχει όλα τα κακά του κόσμου επάνω του», όπως θα έλεγε ένας πολυεθνικός σπόνσορας. Ο Πελέ πάντα δίπλα στην ΦΙΦΑ, στις διαφημίσεις της Mastercard, και όταν του το ζητούν δίπλα στους προέδρους των ΗΠΑ. Σε ποιόν ανήκει το ποδόσφαιρο ; Σε κάθε φτωχογειτονιά της Λατινικής Αμερικής, σε κάθε λιμάνι, αλάνα, σοκάκι, παραλία, η μπάλα κάνει το δικό της θαύμα, γεννιέται η πιο μαγική ντρίμπλα. Οι εργάτες, οι αγρότες, τα πιτσιρίκια τους, έχουν τις δικές τους συνταγές για το πώς θα παίξουν χορεύοντας στις παραλίες του Ρίο, της Αργεντινής και της Ουρουγουάης. Στις εξέδρες, οι οπαδοί ακόμη φωνάζουν ανάμεσα στα γκολ, στις μαγικές πάσσες, τα σφυρίγματα, για την ακρίβεια, την διαφθορά, τον ιμπεριαλισμό. Το χειρότερο που μπορείς να πεις για έναν παίκτη είναι ότι παίζει σαν Yankee . Η ψυχή της μπάλας δεν αλλάζει ιδιοκτησία. Οι πολυεθνικές εταιρείες αλλιώς λογαριάζουν. Αλλά στην Λατινική Αμερική δεν παίζουν μονό καλή μπάλα. Είπαμε. VENCEREMOS!!! * Ο Κώστας Ήσυχος γεννήθηκε στο Μπουένος ΄Άιρες, είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΝ, υπεύθυνος για την εξωτ. Πολιτική και Άμυνα.