Σενάριο «Αρμαγεδδών»

 Αριστερο βημα

 

Από το "Δρόμο" 6/8/2011 

Οι αγορές αποκαλύπτουν τη συστημική κρίση του καπιταλισμού, αποδομούν το αρχιτεκτόνημα του ευρώ και μηδενίζουν πάλι το κοντέρ στην επιχείρηση «διάσωσης» της Ελλάδας Πόσες Μαύρες Δευτέρες, Μαύρες Τρίτες, Τετάρτες, Πέμπτες, Παρασκευές, πόσες Μαύρες εβδομάδες χωράει η ιστορία του σύγχρονου καπιταλισμού; Αυτή η μάλλον γραφική διαδικασία καταγραφής «σταθμών» δεν έχει κανένα νόημα στο πλαίσιο της κρίσης που ξεκίνησε την άνοιξη του 2007 ως χρηματοπιστωτική και κορυφώνεται σήμερα ως κρίση κρατικού χρέους. Χρειάστηκε να χυθεί πολύ αίμα- κυριολεκτικά και μεταφορικά- την τριετία αυτή για να παραδεχθούν οι λειτουργοί του καπιταλισμού-καζίνο ότι όλα όσα έχουν συμβεί από την κατάρρευση της Lehman Brothers στις ΗΠΑ μέχρι την «επίθεση» στα spreads των ιταλικών ομολόγων τις τελευταίες μέρες είναι συμπτώματα της ίδιας ασθένειας. Η οποία δεν κατονομάζεται, βεβαίως, για να αποφευχθεί η ιδεολογική φόρτιση που είχε οδηγήσει στη φαιδρή αντικαπιταλιστική ρητορεία των πολιτικών ελίτ το 2008, ωστόσο περιγράφεται γλαφυρά.  
Σοφία Μπαρόζο 

  «Η κρίση έχει ξεφύγει από τα πλαίσια της ευρωζώνης», διαπίστωσε βαρύγδουπα ο πρόεδρος της Κομισιόν στην προχθεσινή επιστολή του προς τους ηγέτες της ευρωζώνης. Φοβερή διαπίστωση, απίστευτη σοφία, συμπληρωμένη από την κοινοτοπία ότι η «ιστορική» απόφαση για το νέο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Πόσα πληρώνεται ένας κοινοτικός αξιωματούχος για να ανακοινώνει με στόμφο ότι «και σήμερα ο ήλιος ανέτειλε κανονικά»; Βεβαίως, ο Μπαρόζο επιχειρεί να μπαλώσει την πολιτική αβελτηρία της ευρωπαϊκής ηγεσίας, αποδίδοντας την εξευτελιστική απόρριψη της ευρωπαϊκής απόφασης της 21ης Ιουλίου από τις αγορές στην «άστοχη επικοινωνία, την πολυπλοκότητα και την ατέλεια του πακέτου». Και η απάντηση που υποδεικνύει είναι να δώσουν οι ηγέτες της ευρωζώνης στο θηρίο- στις αγορές- αυτό που ζητάνε: κι άλλο χρήμα απ’ τις τσέπες των Ευρωπαίων πολιτών. Ουσιαστικά, τόσο ο Μπαρόζο, όσο και ο Τρισέ, ο οποίος τσίτωσε να νεύρα των αγορών αποφεύγοντας να απαντήσει σαφώς αν θα παρέμβει στην αγορά ομολόγων ξανά για να μειώσει τον «ιταλικό πανικό», πιέζουν τους ηγέτες της Ευρωζώνης να επισπεύσουν τις αποφάσεις τους για ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, του EFSF. Να το «προικίσουν» δηλαδή, με ένα ποσό που να φτάνει και ίσως να ξεπερνά το 1 τρισ. ευρώ για να μπορεί να καλύψει σ’ ένα βαθμό ένα ενδεχόμενο ιταλικό ή άλλο ευρωπαϊκό ατύχημα. Και ταυτόχρονα να συγκεκριμενοποιήσουν τους όρους της «ευελιξίας» του, τη δυνατότητά του δηλαδή να παρεμβαίνει στις αγορές ομολόγων, για να απαλλάσσει τις τράπεζες από «σαπάκια» και άλλα προβληματικά κομμάτια χρέους των χωρών της ευρωζώνης. Πόσο αυτό μπορεί να αποτελέσει απάντηση όταν η κρίση προσβάλλει πια, εκτοξεύοντας το κόστος δανεισμού στο 6%, δυο χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης, τουλάχιστον με κριτήριο το ειδικό βάρος τους, με συνολικό χρέος σχεδόν 2 τρισ. ευρώ; Καθόλου, είναι η αυτονόητη απάντηση, έστω κι αν στο εγγύς μέλλον χρειαστεί να μεσολαβήσουν κι άλλες έκτακτες και τακτικές σύνοδοι κορυφής που θα επιχειρήσουν να «βαθύνουν» την οχύρωση της ευρωζώνης απέναντι στις αγορές. Και δεν μπορεί να αποτελέσει απάντηση εφόσον το ευρώ είναι αδύνατο να απαλλαγεί από το ταξικό και νεοφιλελεύθερο DNA του. Θεμελιωμένο πάνω στα μονεταριστικά δόγματα του χαμηλού πληθωρισμού, της δημοσιονομικής ορθοδοξίας, της υπόταξης του κράτους και των δαπανών του στην υπηρεσία του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και της ιερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οδηγεί περίπου αυτόματα τις πολιτικές ηγεσίες που ομνύουν σ’ αυτό σε πολιτικές που ενισχύουν την περιδίνηση και τον φαύλο κύκλο: μείωση του μισθολογικού κόστους, συρρίκνωση κρατικών δαπανών, κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους. Εν ολίγοις, αιώνια λιτότητα για τη μεγάλη πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Από πού, λοιπόν, μπορεί να προέλθει η ανάπτυξη στην οποία ορκίζονται;

Και σοφία Όλι Ρεν

Πανικόβλητοι από τα διαδοχικά μίνι «κραχ» που κατέγραψαν οι χρηματιστηριακές αγορές από τις ΗΠΑ μέχρι την Ασία την Πέμπτη και κάπως ηπιότερα την Παρασκευή (τα στοιχεία για την αύξηση των νέων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ ανέκοψαν την κατολίσθηση), οι ηγέτες της ευρωζώνης επιχείρησαν να ανακτήσουν τον έλεγχο με μια κινητικότητα που ίσως προδίδει διεργασία για μια ακόμη έκτακτη σύνοδο κορυφής τις επόμενες εβδομάδες. Μέρκελ, Σαρκοζί και Θαπατέρο, αν και σε διακοπές, πραγματοποίησαν τηλεδιάσκεψη. Πιο θεαματικός, ωστόσο, ο επίτροπος για τις Νομισματικές Υποθέσεις Όλι Ρεν, επιχείρησε να αντιστρέψει το κλίμα απαξίωσης της τελευταίας απόφασης της Συνόδου της Ευρωζώνης βάζοντας στο τραπέζι όχι μόνο την αύξηση του «κουμπαρά» του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αλλά και το ευρωομόλογο, τη δυνατότητα δηλαδή κάθε χώρα να εκδίδει ομόλογα με την εγγύηση της ευρωζώνης. Ο Ρεν είπε ότι η σχετική μελέτη σκοπιμότητας που ετοιμάζει η Κομισιόν θα είναι έτοιμη και θα παρουσιαστεί το φθινόπωρο, προϊδεάζοντας για έναν πιο προχωρημένο μηχανισμό υπεράσπισης του ευρώ. Ο οποίος, αν υιοθετηθεί, θα έχει και το τίμημά του: ένα μεγαλύτερο βαθμό οικονομικής διακυβέρνησης, σε τελική ανάλυση τη μεταφορά της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής από τα κράτη στην ίδια την ευρωζώνη και την πυραμίδα εξουσίας της, ακόμη πιο μακριά από τις ενοχλητικές επιδράσεις των κοινωνιών.

«Παγκόσμια διακυβέρνηση»

Το πράγμα καθίσταται ακόμη πιο ενδιαφέρον, αν πάρει κανείς τοις μετρητοίς όλο το σκεπτικό του κορυφαίου ευρωκράτη. Ανταποκρινόμενος σε εκκλήσεις για παγκόσμια συνεργασία που απηύθυναν ο υπουργός Οικονομικών της Ιαπωνίας, ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, αλλά και ο ίδιος ο Ρώσος πρωθυπουργός Πούτιν, που στις αρχές της εβδομάδες αποκάλεσε «παράσιτο» της παγκόσμιας οικονομίας την αμερικανική μ’ αφορμή τον τρόπο που διευθετήθηκε η δική της κρίση χρέους, ο Όλι Ρεν έκανε λόγο για συντονισμό και συνεργασία ανάμεσα στο G7 και το G20 στα ζητήματα της κρίσης χρέους και της νομισματικής πολιτικής. Ακούγεται αθώα και ανώδυνη ρητορική, αλλά ενδεχομένως να αφορά κάτι βαθύτερο: την προσπάθεια να αποτρέψουν μια καταστροφική έκβαση του παγκόσμιου «πολέμου του χρέους» με έναν συμβιβασμό με την διεθνή χρηματοπιστωτική ολιγαρχία ο οποίος θα ενισχύσει διεργασίες προς την λεγόμενη «παγκόσμια διακυβέρνηση» (στην οποία με ζήλο αναφέρεται συχνά και ο ημέτερος ΓΑΠ), με αποφασιστικό ρόλο της ίδιας της τοκογλυφίας και οδυνηρές επιλογές για τις κοινωνίες, ιδιαίτερα στις περιφερειακές, αδύναμες χώρες. Προς τον παρόν είναι απλώς μια «θεωρία συνωμοσίας», αλλά προσφέρει ένα ερμηνευτικό πλαίσιο για να κατανοήσει κανείς τον χαοτικό τρόπο με τον οποίο κινούνται, συγκρούονται και συμβιβάζονται οι πιο ετερόκλητες δυνάμεις του διεθνούς καπιταλισμού.

Τέσσερις παρενέργειες από την επέκταση της «ευρω-μόλυνσης»

Αβεβαιότητα για νέο Μνημόνιο, 6η δόση και «ανακύκλωση» ομολόγων, βεβαιότητα για τις άγριες διαθέσεις της τρόικας Η επιδείνωση της κρίσης της ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την κρίση στις ΗΠΑ, τις προειδοποιήσεις για «διπλή ύφεση», την κατολίσθηση στις αγορές μετοχών και εμπορευμάτων (πλην χρυσού) και τις νομισματικές «αψιμαχίες», έχει σειρά παρενεργειών που ξεκινούν από τις Βρυξέλλες και φτάνουν μέχρι την Αθήνα. Μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής: Η απόφαση της Συνόδου της 21ης Ιουλίου δεν είναι «τελική λύση» ούτε για το ευρώ, ούτε για την Ελλάδα. Ουσιαστικά τελεί υπό αίρεση και είναι ασαφές πόσες σύνοδοι θα μεσολαβήσουν μέχρι το ευρω-έκτρωμα να πάρει την τελική του μορφή. Προς το παρόν, Γαλλία και Γερμανία φαίνεται να αντιστέκονται στις πιέσεις για αύξηση του «κουμπαρά» διάσωσης και για υιοθέτηση του ευρωομολόγου. Η γερμανική ηγεσία επιμένει ότι όλα είναι «ζήτημα πιστής εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων» στην Ελλάδα και τους λοιπούς παρίες της Ε.Ε. και είναι άγνωστο πόσο υψηλά ρίσκα είναι διατεθειμένη να πάρει. Ρίσκα που, όπως αποδεικνύει η «μόλυνση» της Ιταλίας, μπορούν να υπονομεύσουν την υπόσταση του ευρώ, τουλάχιστον στη σημερινή εκδοχή του. Εκτός αν αυτό δεν χαλάει καθόλου την καγκελαρία. Ο μετεωρισμός του νέου πακέτου ελληνικής «διάσωσης» προκαλεί αμφιβολίες όχι μόνο για τη νέα δανειακή σύμβαση, το νέο μνημόνιο, αλλά και για την αναμενόμενη 6η δόση του δανεισμού (και 1η του νέου πακέτου). Με τα επιτόκια δανεισμού Ιταλίας, Ισπανίας, Βελγίου, ακόμη και Γαλλίας να κατοχυρώνουν κάθε εβδομάδα νέα υψηλά επίπεδα, είναι αβέβαιο αν οι χώρες αυτές θα ανεχθούν για πολύ να δανείζουν την Ελλάδα με επιτόκια μικρότερα από το δικό τους. Κι ακόμη κι αν δεν υπάρξει πρόβλημα με την 6η δόση, τι θα γίνει με τις επόμενες; Η αβεβαιότητα για τη βιωσιμότητα του νέου πακέτου αλλά και οι απώλειες στα χρηματιστήρια παρασύρει και τις διαπραγματεύσεις για την περίφημη συμμετοχή των ιδιωτών στην «ανακύκλωση» του ελληνικού χρέους, με επιμήκυνση ή επαναγορά ομολόγων. Η αισιοδοξία για ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης με τις τράπεζες σε δύο εβδομάδες δεν επιβεβαιώνεται, αλλά μεγαλύτερο πρόβλημα υπάρχει στη συγκέντρωση επαρκούς αξίας ομολόγων. Ο στόχος για «ανακύκλωση» ομολόγων 135 δισ. φαίνεται άπιαστος και οι προσφορές των «προθύμων» τραπεζών δεν ξεπερνούν μέχρι τώρα τα 50 δισ. ευρώ. Επιπροσθέτως, η «θυσία» των ιδιωτών φαίνεται ότι θα είναι κυρίως ελληνική υπόθεση. Οι ξένες τράπεζες καταγράφουν ήδη συμβολικές απώλειες σε σχέση με τα μεγέθη τους, ενώ οι ελληνικές θα καταγράψουν «χασούρα» από τα ελληνικά ομόλογα που μπορεί να υπερβεί τα 8 δισ. Ακόμη χειρότερα, υποχρεώνονται να τις εγγράψουν ως ζημιές άμεσα, στα αποτελέσματα του α’ εξαμήνου, ενώ ταυτόχρονα θα ξαναμετρηθούν με απαίτηση της τρόικας τα «κόκκινα» δάνειά τους, καθώς βαρύνονται με υποψίες ότι τα κρύβουν κάτω απ’ το χαλί. Όλα αυτά εξελίσσονται ενώ αμέσως μετά τον Δεκαπενταύγουστο έρχεται με άγριες διαθέσεις και αυστηρές εντολές το επίσημο κλιμάκιο της τρόικας για να απαιτήσει fast track εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου και ενδεχομένως να το «εμπλουτίσει» με νέα οδυνηρά μέτρα που θα περιληφθούν στη νέα δανειακή σύμβαση, καθώς το μεν (κυβερνητικό) πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ (της κοινωνίας) ασθενής. Η ύφεση, η διεύρυνση της ανεργίας και οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις με κοινωνικά στρώματα- θύματα των «μεταρρυθμίσεων» έχουν γεμίσει τα λογιστικά βιβλία του Μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου με μαύρες τρύπες. Κι η τρόικα θ’ απαιτήσει να γεμίσουν. Και γρήγορα.