Εντουάρντο Γκαλεάνο

Ντελάλης

«Κάθε άνθρωπος είναι τόσο μικρός όσο ο φόβος που αισθάνεται και τόσο μεγάλος όσο ο εχθρός που επιλέγει.»
Στην 5η Σύνοδο των Αμερικανικών Κρατών, το 2009, ο ηγέτης της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες δωρίζει μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες στον Μπαράκ Ομπάμα, ένα βιβλίο. Είναι το θρυλικό για τους Νοτιαμερικανούς «Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής» του Ουρουγουανού Εντουάρντο Γκαλεάνο. Μέσα σε μία βραδιά το βιβλίο γίνεται μπεστ σέλερ στις ΗΠΑ και στον Καναδά.
Ο Εντουάρντο Γκαλεάνο Εβδομήντα ενός ετών σήμερα, είναι ο πιο γνήσιος εκπρόσωπος της ιδεολογικά φορτισμένης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Ξεκίνησε στα 14 του να δημοσιεύει πολιτικά σκίτσα σε εφημερίδες του Μοντεβιδέο. Στα 20 του έγινε αρχισυντάκτης στη «La Marcha» και αμέσως μετά διευθυντής στην εφημερίδα «Epoca» – άλλες εποχές, άλλες περιοχές, άλλες ταχύτητες. Το 1971, σε ηλικία 31 ετών, έγραψε τις «Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής», το οποίο έμελλε να αναγνωριστεί ως βιβλίο αναφοράς για τη Λατινική Αμερική, καθώς αποτελεί μια πλήρη καταγραφή και έναν αναλυτικό σχολιασμό για την τραυματική Ιστορία της ηπείρου.
Στην πρώτης του συνέντευξη σε Ελληνικό μέσο, απορρίπτοντνας τις κατηγοριοποιήσεις, δηλώνει οτι «για να ανακτήσουν οι λέξεις το νόημά τους, πρέπει να αρχίσουμε από τις πράξεις: πες μου τι κάνεις για να σου πω ποιός είσαι», θέλωντας πιθανόν να αφυπνίσει – και εγχώριες – συνειδήσεις. «Η ιστορία δεν κοιμάται στα μουσεία αλλά βαδίζει με τον κόσμο, τον ζωντανό κόσμο με σάρκα και οστά, ο οποίος βαδίζοντας φτιάχνει ιστορία». Μια ιστορία, την οποία «έχουμε ξεχάσει». «Έχουμε ξεχάσει την ιστορία της κοινής μας καταγωγής. Όλοι, μα όλοι, είμαστε αφρικανοί μετανάστες».
- Ο κόσμος έχει έρθει τα πάνω κάτω… Τι μπορούμε να κάνουμε για να τον αλλάξουμε;
«Δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Και, επιπλέον, αν έρθει κάποιος να μου πουλήσει μια συνταγή, θα τον διώξω γιατί θα είναι ψεύτικη. Ο κόσμος είναι γεμάτος από κανάγιες που προσφέρουν μαγικές λύσεις, από ψεύτες που εμπορεύονται την ελπίδα, πουλάνε ελπίδες, λες και η ελπίδα μπορεί να πουληθεί. Η ελπίδα είναι κάτι που το κατακτάς κάθε μέρα με πολύ κόπο. Και κάθε μέρα πέφτει και σηκώνεται όταν είναι αληθινή».
»Όπως και όλοι εμείς που σκοντάφτουμε, πέφτουμε, αμφιβάλλουμε, τρώμε τα μούτρα μας στον τοίχο, αποτυχαίνουμε, πεθαίνουμε, ξαναγεννιόμαστε… αυτή είναι η μοναδική ελπίδα που αξίζει κανείς να πιστέψει. Δεν υπάρχουν λοιπόν συνταγές ούτε και εκείνος που θα τις φτιάξει. Για εκείνο που είμαι σίγουρος είναι ότι ο μοναδικός τρόπος να αλλάξεις την πραγματικότητα είναι πρώτα να τη δεις. Εάν δεν αρχίσουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα, δεν μπορούμε να την αλλάξουμε, και αυτό είναι σήμερα το πιο μεγάλο πρόβλημα: είμαστε τυφλοί μπρος στην πραγματικότητα. Δεν την βλέπουμε γιατί έρχεται μασκαρεμένη και η μεγάλη πρόκληση είναι να την αποκαλύψουμε για να μπορέσουμε να την αλλάξουμε. Και μια άλλη βαθιά βεβαιότητα που έχω είναι ότι οι αλλαγές, όταν είναι αληθινές, έρχονται από κάτω και από μέσα. Γιατί και σ’ αυτό υπάρχουν συνταγές που πουλιούνται στη διεθνή αγορά. Εγώ πιστεύω πως έρχονται από κάτω και από μέσα και δεν μπορούν να επιβληθούν από πάνω και πολύ λιγότερο από έξω. Οι αληθινές αλλαγές ωριμάζουν πολύ αργά, σε τίποτα δεν έχουν να κάνουν με εκείνα που αναγγέλλουν οι προφήτες ή με τις ταξινομήσεις «σωστό λάθος» των ειδικών, γιατί, για καλή μας τύχη, η ανθρώπινη Ιστορία διατηρεί ολοζώντανη την ικανότητά της να είναι απρόβλεπτη. Η ανθρώπινη Ιστορία είναι σαν το ποδόσφαιρο: το καλύτερο στοιχείο της είναι ότι μπορεί να κάνει την έκπληξη. Πέρα από κάθε πρόγνωση, πέρα από κάθε βεβαιότητα, ορισμένες φορές ο μικρούλης Δαβίδ ταράζει συθέμελα τον αήττητο Γολιάθ. Και αυτό είναι μια ελπίδα πιστευτή: η ικανότητα της Ιστορίας να παράγει εκπλήξεις».
-Ο Θουκυδίδης έχει γράψει ότι «τα μεγάλα έθνη πάντα κάνουν αυτό που θέλουν και τα μικρά έθνη πάντοτε αποδέχονται αυτό που πρέπει να αποδεχτούν». Μήπως τελικά αυτή η κρίση που βιώνουμε στην Ελλάδα και που πριν από λίγα χρόνια βίωσαν η Αργεντινή και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, ακολουθεί αυτήν ακριβώς τη διαπίστωση;
«Η Ελλάδα θα γνωρίσει τώρα αυτό που πάντα γνώριζε η Λατινική Αμερική: ότι ο κόσμος κατευθύνεται από υποτιθέμενους διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι ασκούν τη διεθνή δικτατορία τους και κάθε φορά γίνονται όλο και λιγότερο ορατοί. Να ξέρετε, όμως, πως η ελευθερία τού να υπακούς δεν είναι ελευθερία. Το έθνος που υπακούει δεν είναι πια έθνος: είναι η ηχώ ξένων φωνών, είναι η σκιά άλλων σωμάτων».
-Είναι, άραγε, αυτό το χαρακτηριστικό που καθορίζει το μεγαλείο ενός έθνους; Η ανυπακοή;
«Ναι, και αυτό συμβαίνει επειδή ο κόσμος σήμερα, όπως και σχεδόν σε κάθε εποχή, εξακολουθεί να συγχέει το μεγαλείο με το μέγεθος. Αν κρίνουμε από την οργάνωση του σημερινού κόσμου, πετυχημένοι θεωρούνται οι λαοί που καταφέρνουν να εξουσιάζουν άλλους λαούς και κατορθώνουν να “καταβροχθίσουν” τους υπόλοιπους. Για παράδειγμα, οι πόλεμοι που σήμερα αποκαλούνται “αμυντικοί” είναι στην πραγματικότητα αδηφάγοι πόλεμοι».

»Κάθε φορά που έρχομαι στα συλλαλητήρια των νέων, σκέφτομαι πως μας περιμένει ένας άλλος κόσμος. Οι νέοι είναι αυτοί που το αποκαλύπτουν. Οι νέοι που περιφρονούν τις εκλογές που διέπονται από τα συμφέροντα των κομμάτων. Έρχομαι από τη Νότια Αμερική. Δύο εκατομμύρια Χιλιανοί νέοι δεν ψήφισαν, γιατί δεν πιστεύουν στη δημοκρατία που τους προσφέρεται. Σίγουρα κι εδώ υπήρχαν νέοι που δεν ψήφισαν. Κι αυτό γιατί δεν πιστεύουν στη δημοκρατία που τους προσφέρουν. Όχι επειδή δεν πιστεύουν γενικά στη Δημοκρατία, αλλά επειδή δεν πιστεύουν σ’ αυτή τη χειραγωγημένη δημοκρατία, στην ιδέα που απήγαγαν οι τραπεζίτες, οι ψεύτικοι πολιτικοί, το τσίρκο που προσφέρει ένα νέο νούμερο κάθε μέρα… Οι νέοι φταίνε που δεν πιστεύουν αυτούς τους ακροβάτες, που αλλάζουν συνεχώς κόμματα, ή μήπως φταίνε οι ακροβάτες;»
»Υπάρχει ένα παγκόσμιο σύστημα εξουσίας, που όταν εγώ ήμουν μικρός το έλεγαν Καπιταλισμό, ενώ τώρα το αποκαλούν Οικονομία της Αγοράς. Είναι σύστημα που αποβάλλει ανθρώπους. Πώς είναι δυνατόν ένας κόσμος που κάθε φορά παράγει όλο και περισσότερα τρόφιμα, να έχει κάθε φορά και περισσότερους πεινασμένους; Στην Λατινική Αμερική αρχίζει τώρα ένας αγώνας και γίνεται συνειδητό ότι το πεπρωμένο δεν είναι μοιραίο. Αν και οι Έλληνες κάποιες άλλες εποχές πίστεψαν πως ήταν. Στην πραγματικότητα, το μέλλον μπορείς να το ανακαλύψεις, να το φανταστείς, αντί να υποταχτείς σ’ αυτό».